Z 351 do 438 zł wzrośnie kryterium dochodowe uprawniające do stypendium socjalnego. Powstanie tzw. fundusz projakościowy wspierający kierunki studiów, które najlepiej kształcą. Rząd zrezygnował z najbardziej kontrowersyjnych pomysłów reformy szkolnictwa wyższego.
Rząd chce utworzyć fundusz projakościowy, z którego będą dofinansowywane nie tylko krajowe naukowe ośrodki wiodące (KNOW), ale również wyróżniające się kierunki studiów. Od przyszłego roku akademickiego mają też zmienić się zasady przyznawania stypendiów. Tak wynika z najnowszych założeń do prawa o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. We wtorek zajmie się nimi rząd.

229 mln zł dla najlepszych

– Od 2011 roku dodatkowe pieniądze, które budżet przeznaczy na szkolnictwo wyższe, trafią do funduszu projakościowego – zapowiada Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego.
Resort szacuje, że przy 2,5-proc. wzroście gospodarczym za dwa lata będzie to 229 mln zł, a w 2012 roku – 235 mln zł.
– Jest to kropla w morzu potrzeb, jednak od czegoś trzeba zacząć. Dobrze, że rząd chce wprowadzać mechanizmy promujące jakość nauczania – uważa prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, rektor Uniwersytetu Warszawskiego i przewodnicząca Konferencji Akademickich Szkół Polskich (KRASP).
Z funduszu będą dofinansowywane nie tylko KNOW-y (ma ich być od 2011 roku trzy, a wskaże je resort), ale także kierunki studiów wyróżnione przez Państwową Komisję Akredytacyjną (PKA).
– Szkoda, że rząd nie zrezygnował z centralnie wyłanianych KNOW-ów – ocenia prof. Tadeusz Pomianek, rektor Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.
Wyjaśnia, że skoro osiągnięcia polskiej nauki są więcej niż skromne, to wyłonienie najlepszych ośrodków będzie jak szukanie igły w stogu siana. Jego zdaniem premiowane powinny być uczelnie, a szczególnie konkretne zespoły badawcze za liczbę cytowań, wysokość zdobytych grantów, współpracę z otoczeniem uczelni. W ten sposób stopniowo wyłonią się rzeczywiste KNOW-y.
Podobnie uważa prof. Jerzy Błażejowski, przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Jego zdaniem nie można odgórnie określać, że fundusze trafią do trzech jednostek.
– A dlaczego nie do czterech, jeśli ta czwarta jest niewiele gorsza od pozostałych – pyta.



Cenne wyróżnienie

Eksperci chwalą pomysł dofinansowania kierunków studiów. Co dwa lata PKA wyróżni ich maksymalnie 25 – zarówno na uczelniach publicznych, jak i niepublicznych. Profesor Tadeusz Pomianek ma nadzieję, że PKA będzie przyznawała więcej ocen. Dotychczas wyróżniła jedynie 52 z 1692 kierunków. W tym 11 w 2007 roku i siedem w 2008 roku. Marek Rocki, przewodniczący PKA, zapewnia, że kryteria nie zostaną obniżone. Jego zdaniem finansowa motywacja spowoduje jednak, że więcej kierunków będzie dążyło do ich spełnienia.
Środki z funduszu projakościowego trafią też do 30 proc. najlepszych doktorantów w formie stypendiów. Obecnie 11 z 30 tys. doktorantów otrzymuje od 1 tys. do 1,3 tys. zł stypendium miesięcznie.
– Z powodu niskich stypendiów coraz mniej utalentowanych absolwentów wybiera karierę na uczelni. Od 2011 roku najlepsi mają otrzymywać dodatkowo 800 zł miesięcznie – mówi Barbara Kudrycka.
Ponadto resort będzie w końcu finansował studia doktoranckie na uczelniach niepublicznych. Obecnie prowadzi je 14 uczelni. Krzysztof Pawłowski, były rektor Wyższej Szkoły Biznesu w Nowym Sączu, podkreśla, że resort już teraz mógłby dofinansowywać najlepsze uczelnie prywatne czy studia doktoranckie. Takie możliwości daje obowiązująca ustawa. Od ponad roku resort nie wydał jednak rozporządzenia w tej sprawie.

Socjalne zamiast naukowych

Z założeń wynika ponadto, że rząd chce, aby więcej studentów mogło otrzymywać pomoc socjalną. Nie zwiększy jednak dotacji na ten cel. Co roku na fundusz pomocy materialnej rząd wydaje ok. 1,5 mld zł, z tego 50 proc. na stypendia socjalne i 50 proc. za wyniki w nauce. Od następnego roku akademickiego chce na pomoc socjalną przeznaczać 75 proc.
Profesor Tadeusz Pomianek uważa, że nie powinno się zmniejszać funduszu na stypendia naukowe. Jego zdaniem możliwość otrzymania finansowego wsparcia za dobre wyniki mobilizuje studentów do nauki. Jednak według prof. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow z pieniędzy podatników nie powinno się finansować stypendiów za wyniki w nauce. Uważa, że stypendia powinny umożliwiać studiowanie osobom pochodzącym z uboższych rodzin.
– Tymczasem stypendia naukowe często otrzymują osoby dobrze sytuowane, które mają lepsze wyniki w nauce, ponieważ ich rodziców stać było na dodatkowe zajęcia, korepetycje, książki – dodaje prof. Jerzy Błażejowski.
Ma być także podwyższone dolne kryterium dochodowe uprawniające do pomocy – wzrośnie z 351 do 438,75 zł. Bartłomiej Banaszak, przewodniczący Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej (PSRP), obawia się, że jeśli nie zostaną istotnie zwiększone środki na Fundusz Pomocy Materialnej, to co prawda więcej osób otrzyma pomoc, ale w niższej wysokości.
Nowelizacja ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym ma także zlikwidować stypendia na wyżywienie oraz mieszkaniowe. Według PSRP stypendia mieszkaniowe nie powinny być likwidowane, ponieważ nie można porównywać sytuacji materialnej tzw. studentów miejscowych i przyjezdnych, którzy najczęściej muszą wynajmować lokum lub mieszkać w akademiku.



Nowelizacja zamiast reformy

W najnowszej wersji założeń do nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym zrezygnowano z instytucji stanu spoczynku dla profesorów, możliwości łączenia uczelni prywatnych i publicznych, a także wprowadzenia komisarza do źle zarządzanej uczelni. Jerzy Błażejowski podkreśla, że nowelizacja nie wprowadzi głębokich reform, ale jedynie drobne zmiany. Profesor Tadeusz Pomianek dodaje, że dopiero praktyka pokaże, czy planowane zmiany poprawią jakość polskiego szkolnictwa wyższego. Jego zdaniem założenia nie wprowadzają też niezbędnej gruntownej zmiany systemu finansowania uczelni wyższych.
ZMIANY W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM
FINANSOWANIE UCZELNI
● Powstanie fundusz projakościowy, w 2010 roku jego budżet ma wynieść 229 mln zł
● Z funduszu będą dofinansowywane krajowe naukowe ośrodki wiodące i wyróżniające się kierunki
● Najlepsi doktoranci otrzymają stypendia od 2 do 4 tys. zł miesięcznie
PRAWA STUDENTÓW
● Będzie podwyższone kryterium dochodowe dla stypendium socjalnego
● Zostanie zlikwidowane stypendium mieszkaniowe i na wyżywienie
● Wszystkie uczelnie będą musiały zawierać umowy ze studentami
KARIERA NAUKOWA
● Rekrutacja na bezpłatne studia doktoranckie będzie odbywać się w drodze konkursu
● Nie będzie wykładu i kolokwium habilitacyjnego
● Między osobami spokrewnionymi nie będzie mogła wystąpić podległość służbowa
RZĄD WYCOFAŁ SIĘ Z:
● Instytucji stanu spoczynku dla profesorów
● Łączenia uczelni prywatnych i publicznych
● Możliwości wprowadzenia komisarza do źle zarządzanej uczelni
b.r.
9 mld zł w 2010 roku rząd przeznaczy na dotację dla szkół wyższych
1,93 mln osób studiuje w 457 uczelniach w Polsce