Jeśli rozmowy pomiędzy pracownikami a pracodawcą, pomimo wielu spotkań, negocjacji i konsultacji, nie doprowadzają do osiągnięcia konsensusu, pracownicy reprezentowani przez związek zawodowy mogą wszcząć spór zbiorowy z pracodawcą. Nie może on jednak dotyczyć indywidualnych żądań pracowniczych, jeżeli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed sądem pracy. W przypadku gdy rokowania, mediacja bądź arbitraż nie doprowadzą do ustalenia wspólnego stanowiska stron sporu, związek zawodowy, po przeprowadzeniu referendum wśród załogi, może ogłosić i przeprowadzić akcję strajkową.
Z samej istoty stosunku pracy interesy pracodawcy i pracowników są rozbieżne. Pracodawcy zmierzają do osiągnięcia jak największego zysku, przez co muszą redukować koszty, w tym koszty wynagrodzeń, zaś pracownicy dążą do polepszenia warunków zatrudnienia, tj. wzrostu płac i zwiększenia ilości dodatkowych świadczeń, np. świadczeń socjalnych. Tak przeciwstawne interesy powodują, że często (np. w okresie spowolnienia gospodarczego) osiągnięcie porozumienia jest niemożliwe. Pomocą dla skonfliktowanych stron w tego typu przypadkach jest ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, która wskazuje, w jaki sposób prowadzić legalny spór.
Podmioty uprawnione do prowadzenia sporu zbiorowego
Stroną sporu zbiorowego są pracownicy oraz inne grupy zawodowe niemające statusu pracowniczego, którzy mają prawo do zrzeszania się w związki zawodowe. Zalicza się do nich:
● członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
● osoby świadczące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami,
● osoby wykonujące pracę nakładczą.
Zbiorowe prawa i interesy pracowników podczas sporu zborowego są reprezentowane przez związki zawodowe. Co istotne, art. 2 ustawy określa przymus związkowej reprezentacji. Oznacza on, iż inne zrzeszone grupy bądź poszczególni pracownicy nie są zgodnie z ustawą uprawnieni do prowadzenia sporu. Jeżeli pracownicy chcieliby prowadzić spór zgodnie z ustawą, to ich interesy powinien reprezentować związek zawodowy. Inne przypadki, tj. gdy zbiorowość pracowników, która ma sprzeczne interesy z pracodawcą, samodzielnie inicjuje i prowadzi protesty i spory zbiorowe, nie podlegają rygorom tej ustawy.
Prawo do wszczynania sporów zbiorowych mają jakiekolwiek organizacje związkowe, które uzyskają stosowne zezwolenie zbiorowości pracowników. Jeśli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, to każda z tych organizacji może reprezentować w sporze zbiorowym interesy stanowiące przedmiot tego sporu. Związki zawodowe mogą jednakże postanowić, iż w sporze będzie występować wspólna reprezentacja związkowa. Generalna zasada wolności związkowej powoduje, iż korzystają one ze swobody podejmowania decyzji o reprezentowaniu pracowników w sporze z pracodawcą.
Wspólna reprezentacja związkowa może reprezentować interesy zbiorowe także w sporach wielozakładowych. Jeśli w zakładzie pracy nie działają związki zawodowe, to w imieniu pracowników tego zakładu spór może prowadzać organizacja, do której pracownicy zwrócili się o reprezentowanie ich interesów zbiorowych. Wybrany przez pracowników związek zawodowy prowadzi wtedy spór zbiorowy. Pracownicy bowiem nie mogą tworzyć specjalnych reprezentacji dla prowadzenia sporu.
Jeżeli chodzi o pracodawcę, może on występować samodzielnie lub w zespołach pracodawców, bądź może być reprezentowany przez jedną organizację pracodawców, jak też i kilka organizacji. Prawa i interesy pracodawców w sporach zbiorowych reprezentują podmioty wskazane w ustawie z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz.U. nr 55, poz. 235 z późn. zm.).
Wyłączone ze sporów zbiorowych są organy państwowe. Dlatego też ich pracownicy w ciągu kilku ostatnich miesięcy starali się zaakcentować swoje niezadowolenie z warunków pracy w inny sposób, np.: poprzez akcje urlopów na żądanie, bądź dni bez wokandy.
FAZY SPORU ZBIOROWEGO
● wystąpienie
● rokowania
● mediacja
● arbitraż
● strajk
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Gazety Prawnej: Za szkody wyrządzone przez nielegalny strajk organizator ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą.
W pełnej wersji artykułu dowiesz się o:
- rozpoczęciu sporu
- strajku ostrzegawczym
- nieosiągnięciu porozumienia
- sporze przed Kolegium Arbitrażu Społecznego
- dobrowolnym udziale w akcji strajkowej
- referendum w sprawie ogłoszenia strajku
- niestrajkowych akcjach protestacyjnych
- odpowiedzialności za naruszenie ustawy