Pracownik uchyla się od uzgodnienia terminu wykorzystania zaległego urlopu. Czy w takiej sytuacji pracodawca może sam wyznaczyć taki termin i przymusowo wysłać pracownika na urlop?
Pracodawca jest zobligowany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskał on do niego prawo. Kodeks pracy w art. 163 stanowi, iż urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan taki ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca zwolniony z obowiązku tworzenia planu ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Kodeks pracy zawiera również szczególne przepisy, które są wyjątkiem od zasady udzielania urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo (np. art. 164 k.p. dotyczy przesunięcia terminu urlopu na wniosek pracownika). Artykuł 168 k.p. wyjaśnia, iż urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Warto zauważyć, iż tzw. urlopem zaległym jest urlop wypoczynkowy, który udzielany jest pracownikowi w późniejszym terminie aniżeli rok kalendarzowy, w którym pracownik nabył do niego prawo. W sytuacji w której pracownik uchyla się od złożenia oświadczenia co do terminu wykorzystania zaległego urlopu, pracodawca może zobowiązać go do wskazania tego terminu w ustawowym okresie, tzn. w pierwszych trzech miesiącach roku kalendarzowego. W przypadku gdy pracownik odmówi współpracy, pracodawca może nałożyć na niego stosowną karę porządkową, określoną w art. 108 k.p. Brak współdziałania pracownika można uznać za naruszenie przez niego ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy.
W wyroku z 2 września 2003 r. (I PK 403/02) Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z art. 168 k.p. urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem urlopów należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. W takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystania urlopu, lecz musi udzielić mu urlopu w terminie określonym w powołanym przepisie. Udzielenie na podstawie art. 168 k.p. urlopu wypoczynkowego za poprzednie lata w pierwszym kwartale następnego roku nie wymaga zgody pracownika także wówczas, gdy w tym samym czasie biegnie okres wypowiedzenia umowy o pracę. Natomiast w wyroku z 24 stycznia 2006 r. (I PK 124/05) SN dokonał wykładni art. 168 k.p., uznając, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody.