Utrata przez pracownika uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku może stanowić podstawę do rozwiązania z nim umowy bez wypowiedzenia albo za wypowiedzeniem. Zależy to od winy pracownika.

ANALIZA
W razie zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku pracodawca może z nim rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Z powyższego uprawnienia pracodawca może skorzystać tylko w stosunku do pracowników, którzy wykonują pracę wymagającą posiadania określonych uprawnień, np. w stosunku do: kierowców, operatorów niektórych maszyn, lekarzy, projektantów i budowniczych. Nie ma przy tym znaczenia stopień winy, okoliczność, czy utrata uprawnień nastąpiła wskutek naruszenia obowiązków pracowniczych, dopuszczenia się wykroczenia lub przestępstwa oraz czy orzeczono utratę uprawnień na stałe, czy na określony czas.
Pracownik bez uprawnień
Trzeba podkreślić, że uprawnienie pracodawcy do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia powstaje w razie zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Dlatego warto zapamiętać, że np. zatrzymanie prawa jazdy kierowcy (a nie pozbawienie prawa jazdy) jest tylko swoistym zawieszeniem prawa. Z uwagi na to pracodawca powinien na ten czas powierzyć takiemu pracownikowi inną pracę niż określona w umowie o pracę (por. art. 42 par. 4 k.p. oraz wyrok z 26 października 1984 r., I PRN 142/84, OSNC 1985/7/99).
Konieczne orzeczenie
Utratę uprawnień orzeka sąd lub właściwy organ administracji, a nie pracodawca. Pracodawca stwierdza jedynie skutki orzeczenia lub decyzji właściwego organu o pozbawieniu uprawnień. Istotny jest zatem nie sam czyn zawiniony pracownika, lecz stwierdzenie jego skutków w sferze uprawnień zawodowych. Dopiero istnienie orzeczenia lub decyzji właściwego organu daje pracodawcy prawo do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pracodawca może też w razie zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy wypowiedzieć umowę albo rozwiązać ją na mocy porozumienia stron.
Podstawa rozwiązania umowy
Podstawą rozwiązania umowy bez wypowiedzenia może być zarówno zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jak i ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Obie podstawy stanowią niezależne przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia - w trybie art. 52 par. 1 k.p. Oznacza to, że pracodawca według własnego uznania decyduje, z jakiego powodu rozwiąże umowę o pracę bez wypowiedzenia. Na tę decyzję ma miesiąc od uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Termin ten biegnie odrębnie dla każdej z wymienionych wyżej przyczyn (wyrok SN z 17 listopada 1997 r., I PKN 361/97, OSNP 1998/17/503).
Brak winy pracownika
Gdy pracownik utraci uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku nie ze swojej winy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę na mocy porozumienia stron albo ją wypowiedzieć.
Wypowiedzenie będzie w analizowanej sytuacji uzasadnione, gdyż przyczynę wypowiedzenia mogą stanowić okoliczności niezależne od pracownika, jeżeli przemawia za tym uzasadniony interes pracodawcy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, OSNCP z 1985/11/164).
Pracodawca może także zamiast rozwiązania umowy o pracę wypowiedzieć pracownikowi warunki pracy i płacy, jeżeli dysponuje stanowiskiem pracy, które mógłby on zająć.
PRZYKŁAD: SKUTKI NIETRZEŹWOŚCI PRACOWNIKA
Jacek S. zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako kierowca prowadził w czasie urlopu wypoczynkowego samochód w stanie nietrzeźwości. Konsekwencją tego było odebranie mu przez sąd prawa jazdy. Z tego powodu pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 par. 1 pkt 3 k.p. Miał do tego prawo, mimo że utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku nastąpiła podczas korzystania przez niego z urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD: MIESIĄC NA ROZWIĄZANIE UMOWY
Zenon M. 21 lipca 2007 r. był w godzinach pracy w stanie nietrzeźwości i prowadził ciągnik koparko-ładowarkę. Orzeczeniem z września 2007 r. sąd zakazał mu prowadzenia pojazdów. Jego pracodawca chce rozwiązać z nim umowę o pracę, ale zastanawia się nad podaniem przyczyny. W analizowanej sytuacji występują dwie niezależne przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia - w trybie art. 52 k.p. Jedną z nich jest ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, a drugą - zawiniona utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, co nastąpiło w wyniku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Miesięczny termin na rozwiązanie umowy z każdej z tych przyczyn biegnie odrębnie. Jeśli pracodawca rozwiąże umowę w ciągu miesiąca od otrzymania wiadomości o orzeczeniu zakazu prowadzenia pojazdów, zachowa wymagany termin.
Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO
Utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku może być podstawą rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, wówczas gdy pracownik zostanie pozbawiony tych uprawnień z własnej winy, wskutek naruszenia obowiązków pracowniczych, dopuszczenia się wykroczenia lub przestępstwa. Decyduje w tym wypadku nie sam czyn zawiniony przez pracownika, lecz stwierdzenie jego skutków w sferze uprawnień zawodowych (wyrok z 26 października 1984 r., I PRN 142/84, OSNC 1985/7/99).
Ewa Drzewiecka
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 52 par. 1 i 2, art. 42 par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).