Chciałbym zatrudnić się w firmie udzielającej pożyczek krótkoterminowych. Mój przyszły pracodawca poinformował mnie, że będę musiał podpisać wekslel in blanco w ramach zabezpieczenia roszczeń z tytułu ewentualnego rozwiązania umowy przed upływem roku. Czy takie postępowanie pracodawcy jest zgodne z prawem?

W przypadku szkód powstałych w wyniku nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, żądanie wcześniejszego wekslowego zabezpieczenia tych roszczeń jest nieważne z mocy prawa na podstawie art. 18 par. 2 k.p. jako sprzeczne z zasadą wolności pracy i jej konsekwencjami w postaci pracowniczej wolności rozwiązania umowy (wyrok SN z 19 marca 1998 r., I PKN 560/97, OSNP 1999/5/ 160). Można zatem z powodzeniem odmówić podpisania takiego dokumentu. Jest to tym bardziej istotne, że weksel kreuje abstrakcyjne zobowiązanie dłużnika. Oznacza to, że w zasadzie jest ono oderwane od stosunku podstawowego i nie jest zależne od jego ważności i istnienia. Pewnym pocieszeniem jest fakt, że sądy pracy odchodzą od rygoryzmu prawa wekslowego i analizują weksel również od strony materialnej. Tytułem przykładu można wskazać na wyrok SN z 18 marca 1998 r. (I PKN 436/97, OSNP 1999/4/126), w którym stwierdzono, że abstrakcyjny charakter zobowiązania z weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia (...) czy wypełnienie weksla jest zgodne z deklaracją wekslową. Nie zmienia to jednak faktu, że należy odmówić podpisania takiego weksla, jako sprzecznego z zasadami prawa pracy.
Nie oznacza to oczywiście zupełnej nieprzydatności weksla w relacjach między stronami stosunku pracy. Jest on szeroko i - co najważniejsze - zgodnie z prawem stosowany dla zabezpieczenia roszczeń pracodawcy za szkody wyrządzone w mieniu powierzonym z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Nie bez zastrzeżeń można też przyjąć dopuszczalność weksla w celu zabezpieczenia szkody wyrządzonej przez pracownika na zasadach ogólnych. W tej ostatniej kwestii zdania są jednak podzielone, jako że weksel pracowniczy i jego dopuszczalność powinny być oceniane przez pryzmat naczelnej zasady ochrony praw pracownika.
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
Art. 11, art. 18 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).