Pracodawca, zatrudniając pracownika, dał mu do podpisania weksel in blanco jako zabezpieczenie przed ewentualnymi szkodami, jakie może wyrządzić. Czy mógł tak postąpić?
W praktyce weksle stosowane są często, gdy pracownikowi powierza się mienie z obowiązkiem wyliczenia się. W literaturze i orzecznictwie prezentowany jest pogląd o ogólnej dopuszczalności stosowania takiej formy zabezpieczenia.
Weksel in blanco jest rodzajem papieru wartościowego. Dla swojej ważności wymaga spełniania szeregu warunków formalnych. Jego skutkiem jest zobowiązanie osoby podpisanej na wekslu do zapłaty sumy na wekslu wskazanej. Weksel in blanco charakteryzuje się tym, że w momencie wystawienia jest niepełny – nie zawiera sumy wekslowej (lub innych jeszcze elementów), ale może być uzupełniony, kiedy posiadacz weksla chce zrobić z niego użytek. Uzupełnienie weksla powinno nastąpić w zgodzie z porozumieniem wekslowym, jakie zawarły strony. Pracodawca z tak wypełnionym wekslem zgłasza się do pracownika z żądaniem zapłaty. W razie odmowy może wnieść do sądu pozew i żądać wydania nakazu zapłaty. Taki nakaz pozwala na natychmiastowe przystąpienie do egzekucji sumy wekslowej od dłużnika, dlatego jest atrakcyjnym narzędziem zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.
Zasady odpowiedzialności materialnej pracowników uregulowane zostały w sposób szczegółowy w kodeksie pracy. Pracownik korzysta ze szczególnych przywilejów, a jego odpowiedzialność jest ograniczona w porównaniu z odpowiedzialnością tzw. dłużnika cywilnego. Z tego względu niektórzy autorzy prezentują pogląd, iż w stosunkach prawnopracowniczych weksel in blanco nie jest dopuszczalny. Przywołać tutaj można wyrok SN z 19 marca 1998 r., zgodnie z którym nieważne jest ustanowienie odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu rozwiązania przez niego stosunku pracy na podstawie weksla gwarancyjnego (I PKN 560/97, OSNP 1999/5/160). Jednak w przypadku roszczeń związanych z odpowiedzialnością materialną uznaje się dopuszczalność zastosowania takiego zabezpieczenia. W wyroku z 18 marca 1998 r. SN wskazał jednakże, że abstrakcyjny charakter zobowiązania z weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia, czy i w jakim zakresie pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w powierzonym mu mieniu, a w konsekwencji, czy wypełnienie weksla jest zgodne z deklaracją wekslową (I PKN 436/97, OSNP 1999/4/126). Deklaracja powinna być sporządzona zatem na piśmie, przede wszystkim w celu uniknięcia sporów co do prawidłowości wypełnienia weksla.