Przez wypadek przy pracy należy rozumieć nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, pozostające w związku z pracą. Pracownikowi lub jego rodzinie tylko wtedy przysługują określone w tzw. ustawie wypadkowej świadczenia, gdy zdarzenie, jakiemu uległ, ma wszystkie wymienione wyżej cechy.
Pojęcie wypadku przy pracy definiuje ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz 1673 z późn. zm.). Nagłość zdarzenia oznacza między innymi, że jest ono nieoczekiwane. Wypadek przy pracy może być za taki uznany tylko wtedy, gdy zostanie spowodowany przyczyną zewnętrzną. Taka przyczyna to jakikolwiek czynnik lub okoliczność, która pozostaje poza sferą działania lub zdrowiem pracownika (np. ruch maszyny). Przyczyną zewnętrzną nie jest na przykład zły stan zdrowia pracownika. Wypadek spowodowany jedynie zawałem nie będzie uznany za wypadek przy pracy i pracownikowi nie będą przysługiwały świadczenia określone w przywołanej ustawie.
Należy pamiętać, że przyczyny wewnętrzne, w tym wynikające ze stanu zdrowia pracownika, mogą wraz z inną przyczyną zewnętrzną wspólnie doprowadzić do wypadku przy pracy. Konieczne jest jednak współistnienie dwóch przyczyn, w tym koniecznie jakiejś zewnętrznej.
Warto podkreślić, że wypadek przy pracy może nastąpić nawet wskutek winy pracownika i przyczynienia się pracownika do powstania uszczerbku na jego zdrowiu lub śmierci.
Wypadek przy pracy, aby został za taki uznany, musi pozostawać w związku z pracą. To oznacza, iż musi on nastąpić:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; lub
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; lub
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Pracownik będzie też miał prawo do otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jeżeli wypadek przy pracy nastąpi:
- z pewnymi wyjątkami, w czasie podróży służbowej pracownika;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Więcej szczególnych przypadków wymienia wspomniana na wstępie ustawa.
Działania pracodawcy, jeżeli jego pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy, można podzielić na dwa rodzaje. Takie, które powinien podjąć natychmiast po dowiedzeniu się o wypadku oraz takie, które powinien podjąć po zapewnieniu bezpieczeństwa poszkodowanemu i w miejscu wypadku.
Przede wszystkim pracodawca powinien podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie. Musi również zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić okoliczności i przyczyny wypadku.
Z działań późniejszych warto wspomnieć o konieczności powiadomienia właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy. Pracodawca musi ponadto prowadzić rejestr wypadków przy pracy.
Z działań profilaktycznych pracodawca ma obowiązek regularnego prowadzenia badania przyczyn wypadków przy pracy. Powinien również wyciągać z takich badań wnioski i stosować środki zapobiegawcze tak, aby w przyszłości eliminować lub minimalizować wypadki powstające z podobnych przyczyn. Zgodnie z kodeksem pracy, wszelkie koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.
KATARZYNA DULEWICZ
radca prawny i partner CMS Cameron McKenna
