Prawo nie zakazuje żonie posiadającej status osoby współpracującej z firmą męża zatrudnienia na umowę o pracę.
ORZECZENIE
Małgorzata K. i Barbara L. objęte były ubezpieczeniem społecznym jako osoby współpracujące z mężami, którzy prowadzili działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej. Od lutego 2004 r. ten status się zmienił. Spółka mężów zatrudniła kobiety na umowę o pracę. Było to dla nich korzystne, ponieważ wypłacone żonom wynagrodzenie mężowie mogli zaliczyć w koszty działalności spółki. ZUS stwierdził, że zawarte umowy są nieważne, bo zmierzały do obejścia prawa.
Według umów kobiety zostały zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawców. Ich obowiązki z tytułu umowy o pracę były nieznacznie zawężone w porównaniu z tymi, które wykonywały jako osoby współpracujące. W ocenie ZUS (tak samo orzekły sądy) zmiana tytułu ubezpieczenia żon wspólników miała podłoże finansowe, gdyż wynagrodzenia wypłacane pracownikom są uznawane za koszty działalności spółki. Takie działanie świadczyło zaś o tym, że umowy zostały zawarte w celu obejścia prawa.
Zarówno spółka, jak i wnioskodawczynie zaskarżyły to orzeczenie skargą kasacyjną.
SN uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu sąd stwierdził, że nawet jeśli motywem zawarcia umowy o pracę były względy finansowe, to nie oznacza jeszcze, że umowa taka była nieważna, bo zmierzała do obejścia prawa. Obie kobiety rzeczywiście wykonywały pracę.
Dokonanie czynności w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością, nie jest obejściem prawa. Strony umowy chciały, aby jej zawarcie wywołało skutek w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym, a więc skutek wynikający z ustawy.
Nie ma zakazu zmieniania formy świadczenia pracy i wynikającego z tego tytułu ubezpieczenia, nawet jeśli z takim działaniem wiąże się znaczne obniżenie kosztów działalności spółki. Oszczędność ekonomiczna, którą spółka z tym działaniem osiągnęła, nie jest sprzeczna z ustawą i nie stanowi obejścia prawa.
Sąd Najwyższy wielokrotnie rozważał kwestie zawierania umów o pracę w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. ZUS kwestionuje takie umowy - zawierane z kobietami w ciąży czy pomiędzy członkami rodziny - stwierdzając, że są one nieważne - zawarte w celu obejścia prawa.
Zdaniem Sądu Najwyższego sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy jednak o zamiarze obejścia prawa (wyrok z 28 kwietnia 2005 r., I UK 236/04). Według niego stronom umowy o pracę rzeczywiście wykonywanej nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (wyrok z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, wyrok z 2 czerwca 2006 r., I UK 337/05, z 14 lutego 2006 r., III UK 150/05).
Jeśli wolą stron jest nawiązanie stosunku pracy, a praca jest faktycznie wykonywana i wynagradzana, to sama świadomość stron, że wystąpi zdarzenie uprawniające do świadczeń z ubezpieczenia (poród, urlop macierzyński) nie stanowi podstawy do uznania umowy za nieważną.
Sygn. akt II UK 53/07
Maria Sankowska