Gdy przyszły pracodawca uchyla się od wykonania umowy przedwstępnej, a umowa ta zawiera istotne postanowienia umowy o pracę, pracownik może żądać odszkodowania albo dochodzić zawarcia umowy przed sądem.

Umowę przedwstępną zawiera się, gdy jej strony doszły do porozumienia co do warunków zatrudnienia i chcą zawrzeć umowę w przyszłości, ale w chwili obecnej nie może to nastąpić z rożnych przyczyn. Umowa przedwstępna może być podpisana, gdy na przykład nie można precyzyjnie określić daty rozpoczęcia wykonywania pracy, gdyż przyszły pracownik związany jest umową z innym pracodawcą, gdy strony uzależniają zawarcie umowy o pracę od zaistnienia jakiegoś zdarzenia w przyszłości.
Skutki niewykonania umowy
Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Szkoda obejmuje tzw. szkodę rzeczywistą oraz utracone korzyści. Szkodą osoby mającej być zatrudnioną są np. zarobki utracone, które otrzymałaby po zawarciu umowy o pracę albo zarobki u innych pracodawców, których oferty odrzuciła ze względu na zawarcie umowy przedwstępnej. Natomiast szkodą pracodawcy są np. nakłady poniesione na organizację stanowiska pracy, odpowiadającego indywidualnym wymaganiom kandydata.
Odszkodowanie
Wysokość odszkodowania nie powinna z reguły przekroczyć trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku, na którym pracownik byłby zatrudniony zgodnie z umową przedwstępną (uchwała z 22 kwietnia 1977 r., I PZP 5/77, OSNCP 1977/10/180). Ostateczne ustalenie wysokości odszkodowania należy jednak do sądu.
Warto wiedzieć, że strony mogą w umowie przedwstępnej określić zakres odszkodowania i będzie to dla nich wiążące. Możliwe jest np. wskazanie jego górnej granicy.
Roszczenia stron
Roszczenia obu stron umowy przedwstępnej są inne, gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy. Jeżeli umowa przedwstępna została zawarta na piśmie i zawiera istotne elementy umowy o pracę, wówczas pracodawca będzie musiał zatrudnić pracownika. W razie jego sprzeciwu pracownik może dochodzić zawarcia umowy przed sądem. Treść zawartej umowy o pracę nie może różnić się znacząco od warunków ustalonych w umowie przedwstępnej. W przypadku dużych rozbieżności pracownik może również dochodzić przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej.
Gdy umowa przedwstępna nie została zawarta na piśmie, przyszły pracownik nie może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej, lecz jedynie odszkodowania. Tylko odszkodowania niezależnie od formy umowy przedwstępnej może dochodzić niedoszły pracodawca ze względu na zasadę wolnego wyboru pracy.
PRZYKŁAD:
WAŻNA TREŚĆ UMOWY PRZEDWSTĘPNEJ
Strony w umowie przedwstępnej zawartej na piśmie postanowiły: pracodawca zobowiązuje się zatrudnić Annę Nowak. Umowa nie zawierała innych klauzul. Przyszły pracodawca wycofał się po pewnym czasie ze złożonej obietnicy. Anna N. wystąpiła do sądu o zawarcie umowy przyrzeczonej. Sąd nie uwzględnił jej żądania. Z uwagi, że umowa przedwstępna nie czyniła zadość wymaganiom, od których zależy ważność przyrzeczonej umowy o pracę, Anna Nowak nie mogła żądać od przyszłego pracodawcy jej zawarcia.
Ważne!
Roszczenie o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę przedawnia się po roku od dnia, w którym miała być ona zawarta
EWA DRZEWIECKA
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 29 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■ Art. 389 i 390 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).