Nieprawidłowe opłacenie pisma procesowego może skutkować jego zwrotem (w przypadku pozwu) lub odrzuceniem w odniesieniu do apelacji i zażaleń.

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy w uzasadnieniach kilku uchwał dokonał wykładni przepisów ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 ze zm.) w zakresie obowiązku uiszczania opłat sądowych przez pracodawców. Zarówno w procesach, w których powodem jest pracownik, jak i w tych, w których pracodawca występuje z powództwem przeciwko pracownikowi.
Pracodawca musi płacić
W przypadku procesów, w których pracownik jest powodem, wątpliwości sądów dotyczyły m.in. tego, czy pracodawca powinien, gdy przegrywa sprawę, zostać obciążony w wyroku opłatą, której nie miał przy wnoszeniu pozwu obowiązku uiszczać pracownik. Problemem tym Sąd Najwyższy zajął się w uchwale z 5 marca 2007 r. (I PZP 1/07, publ. www.sn.pl).
Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że na podstawie ogólnej zasady przewidzianej w art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych sąd w orzeczeniu kończącym w instancji sprawę z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50 tys. zł, powinien obciążyć pozwanego pracodawcę kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik wnoszący powództwo z wyłączeniem opłat od tych pism, w których przewidziana jest opłata stała 30 zł.
Oznacza to, że w każdej sprawie zakończonej w I instancji, którą pracodawca przegra, sąd powinien obliczyć opłatę stosunkową, względnie opłatę stałą w postępowaniu uproszczonym, przyjmując za podstawę do jej obliczenia wartość przedmiotu sporu i nakazać pobranie tej opłaty na rzecz Skarbu Państwa od pracodawcy.
Jeżeli powództwo zostało uwzględnione tylko w części, obciążenie pracodawcy opłatą nastąpi przy uwzględnieniu tego faktu.
Jednostki zwolnione
Obciążenie kosztami w tym trybie nie obowiązuje, jeśli pracodawca jest zwolniony od kosztów sądowych z mocy ustawy (gdy jest jednostką organizacyjną Skarbu Państwa) lub na podstawie orzeczenia sądu. Jednocześnie SN przyjął, że pracodawca ma obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej (30 zł) wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, zaś pozostałe pisma procesowe wnoszone przez pracodawcę podlegają opłacie na zasadach ogólnych (np. sprzeciw od wyroku zaocznego).
Na marginesie dodać tylko należy, iż stanowisko zajęte przez SN w omówionej uchwale jest odmienne od dotychczasowej praktyki znacznej części sądów, jak i praktyki ukształtowanej na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Gdy sprawę wnosi pracodawca
W uchwale z 27 marca 2007 r. (II PZP 1/07, publ. www.sn.pl) Sąd Najwyższy wypowiedział się na temat obowiązku uiszczania opłat sądowych w sprawach o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającej 50 tys. zł wnoszonych przez pracodawcę przeciwko pracownikowi. SN doszedł do przekonania, że zawarte w art. 35 ust. 1 ustawy sformułowanie o pobieraniu opłaty podstawowej 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oznacza, iż wnosząc inne pisma procesowe z wyjątkiem wyżej wymienionych środków zaskarżenia pracodawca obowiązany jest uiścić opłatę stosunkową lub stałą (w postępowaniu uproszczonym). W szczególności dotyczy to pozwu, sprzeciwu od wyroku zaocznego, skargi o wznowienie postępowania.
We wszystkich sprawach, których wartość przedmiotu sporu przekracza 50 tys. zł, niezależnie, czy powodem jest pracownik czy pracodawca, obydwie strony (z wyłączeniem pracodawców - jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa) od wszystkich podlegających opłacie pism uiszczają opłatę stosunkową, o ile nie są zwolnieni przez sąd od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.
Różne praktyki sądów
Na zakończenie dodać wypada, iż mimo że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powyższych uchwał powołuje się na to, iż jego orzecznictwo w kwestii opłat należy uznać za utrwalone, uchwały te nie wiążą jednak sądów powszechnych i jeszcze przez jakiś czas spotkać się będzie można z odmiennymi praktykami sądów w zakresie pobierania opłat. Istnieją dwa sposoby ustalenia takiej praktyki danego sądu bez narażenia się na negatywne konsekwencje procesowe. W sytuacji gdy pismo procesowe składa sam pracodawca i sąd wzywa o opłatę, która jest wyższa niż ta wynikająca z powyższych uchwał (np. wzywa o opłatę stosunkową od apelacji, chociaż powinien wezwać o podstawową 30 zł), pracodawca może złożyć zażalenie na wymiar opłaty, a jeśli sąd je oddali, dopiero wtedy należy uiścić opłatę żądaną.
Druga możliwość to uiszczenie opłaty w wysokości żądanej i zażądanie zwrotu opłaty w części nadpłaconej z powołaniem się na art. 80 ust. 1 ustawy i wykładnię przepisów o opłatach zaprezentowaną przez Sąd Najwyższy oraz złożenie zażalenia na ewentualną odmowę zwrotu opłaty.
PRZYKŁAD: OBCIĄŻENIE PRACODAWCY KOSZTAMI
Pracownik, którego wynagrodzenie miesięczne wynosiło 3 tys. zł, wniósł sprawę o przywrócenie do pracy i ją wygrał. Wartość przedmiotu sporu w tym wypadku wynosiła 36 tys. zł. Sąd powinien obciążyć pracodawcę kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik, w kwocie 1800 zł. Jego kolega wniósł sprawę o zapłatę 40 tys. zł. Sąd zasądził na jego rzecz 5 tys. zł i oddalił powództwo w pozostałej części. Sąd powinien obciążyć pracodawcę kosztami sądowymi w kwocie 250 zł.
PRZYKŁAD: OPŁATA OD PISM PROCESOWYCH
Radca prawny pracodawcy wniósł przeciwko pracownikowi pozew o zapłatę kwoty 20 tys. zł. Wnosząc pozew, powinien uiścić opłatę w kwocie 1 tys. zł. Sąd oddalił powództwo. Wnosząc apelację, pełnomocnik pracodawcy powinien uiścić opłatę podstawową w kwocie 30 złotych.
Z ORZECZNICTWA
  •  W sprawie z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50 tys. zł, od apelacji pozwanego pracodawcy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł (art. 35 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. nr 167, poz. 1398 ze zm.) - uchwała SN z 9 stycznia 2007 r. (II PZP 5/06, M. P. Pr. 2007/4/209).
  •  Przepis art. 1302 par. 3 k.p.c. stosuje się do środków odwoławczych i środków zaskarżenia podlegających opłacie podstawowej, o której mowa w art. 35 i 36 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - uchwała SN z 26 września 2006 r. (II UZP 11/06, Biul. SN 2006/9/15).
  •  Skarga na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wniesiona przez ubezpieczonego w sprawie odwołania rozpoznawanego przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest wolna od opłat (art. 96 ust. 1 pkt. 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) - uchwała SN z 6 września 2006 r. (III SPZP 2/06, LEX nr 191916).
Rafał Krawczyk
sędzia Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie