ZUS, przy wyliczaniu emerytury, sumuje okresy zatrudnienia w krajach unijnych i w Polsce. Osoby, które mają prawo do zasiłku dla bezrobotnych za granicą, mogą pobierać go przez trzy miesiące w Polsce. Aby mieć prawo do zagranicznych świadczeń, trzeba gromadzić dokumenty potwierdzające zatrudnienie w państwie unijnym.
Na podstawie danych GUS można szacować, że w państwach UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandii, Liechtensteinie, Norwegii) i Szwajcarii pracę, od czasu naszego przystąpienia do UE, podejmowało około 2 mln Polaków. Jeśli byli legalnie zatrudnieni, ZUS, wyliczając im emeryturę, a wojewódzki urząd pracy zasiłek dla bezrobotnych, uwzględnią okres pracy i ubezpieczenia za granicą.

Sumowanie okresów do emerytury

Osoby pracujące w krajach UE, które tam odprowadzają składki na emeryturę, nabywają prawo do tego świadczenia w tych krajach. Tak wynika z tzw. koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego (patrz infografika).
- Wysokość emerytury zależy od tego, w jakim kraju był zatrudniony Polak, jakie odprowadzał składki i jak długo pracował za granicą - mówi Zofia Czepulis-Rutkowska z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.
Z kolei ZUS zsumuje przy wyliczaniu emerytury okresy pracy niektórych polskich pracowników za granicą. Jest to dla nich korzystne.
- Będą mogli ubiegać się o emeryturę ze starego systemu, mimo że mają zbyt krótkie okresy ubezpieczenia w Polsce, żeby otrzymać świadczenia - mówi Ewa Bednarczyk, wicedyrektor Departamentu Rent Zagranicznych w Centrali ZUS.
Na przykład osoba, która ma 18-letni okres ubezpieczenia w Polsce, po doliczeniu 9-letniego okresu pracy w Irlandii, uzyska staż wynoszący 27 lat. ZUS wyliczy najpierw teoretyczną kwotę emerytury za 27 lat, następnie obliczy ją za okres przepracowany tylko w Polsce.
- Sumowanie okresów ubezpieczenia jest możliwe tylko w odniesieniu do osób urodzonych do 31 grudnia 1948 r. i niektórych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., jeśli ubiegają się o emeryturę, do której prawo lub której wysokość zależy od długości okresów ubezpieczenia - mówi Ewa Bednarczyk.
Dodaje, że ci, którzy urodzili się po tej dacie i ubiegają się o emeryturę, której wysokość zależy jedynie od kwoty opłaconych składek emerytalnych, nie będą mieli sumowanych okresów ubezpieczenia.
Takim osobom lata pracy za granicą mogą się jednak przydać, aby otrzymać świadczenie minimalne.



Emerytura minimalna

Sumowanie okresów ubezpieczenia jest szczególnie ważne dla tych, którzy krótko pracowali w Polsce. Dzięki sumowaniu mogą otrzymać emeryturę minimalną, mimo że ich okres ubezpieczenia w Polsce jest zbyt krótki.
- ZUS przy ustalaniu emerytury minimalnej zsumuje okresy ubezpieczenia każdego, tzn. zarówno tych, którzy otrzymają emeryturę na starych, jak i nowych zasadach - mówi Tomasz Szablewski z Departamentu Rent Zagranicznych w Centrali ZUS.
Nasze prawo wymaga minimalnego okresu ubezpieczenia (20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn), aby otrzymać emeryturę minimalną. Niektórzy osiągną ten okres dopiero dzięki zsumowaniu okresów ubezpieczenia w Polsce i za granicą, na przykład odpowiednio 17 i 9 lat. Wtedy ZUS wyliczy im emeryturę za 17 lat pracy. Jeśli okaże się, że jest niższa od minimalnej, to dopłaci do niej budżet państwa, tak aby odpowiadała emeryturze minimalnej.

Dla wracających zasiłek

Polak, podobnie jak każdy obywatel państwa UE, otrzyma zasiłek dla bezrobotnych z państwa unijnego po zarejestrowaniu w tamtejszym urzędzie pracy i spełnieniu warunków określonych przez jego prawo. Jeśli zechce, może też transferować zasiłek do Polski, ale nie dłużej niż przez trzy miesiące. Po tym okresie otrzyma zasiłek, pod warunkiem że wróci do państwa, które mu go przyznało.
- Zasiłek w Irlandii wynosi obecnie z reguły 3,7 tys. zł netto - mówi Wojciech Kamiński z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie.
Osoba pracująca za granicą po powrocie do kraju może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych w Polsce. Urząd pracy, ustalając jej prawo do zasiłku, uwzględni okres pracy za granicą. Nasze prawo mówi, że warunkiem otrzymania zasiłku jest m.in. wykonywanie pracy przez rok w ciągu półtora roku od dnia złożenia wniosku w urzędzie pracy o zarejestrowanie jako bezrobotny.
- Pod warunkiem że centrum interesów wnioskodawcy jest w tym czasie w Polsce - mówi Wojciech Kamiński.
Dodaje, że trudno jest rozstrzygnąć, czy spełnia ten warunek ktoś, kto pracował na przykład w Irlandii trzy lata.
- Różnie rozstrzygają w takich sprawach dyrektorzy urzędów wojewódzkich - mówi Wojciech Kamiński.



Ważne dowody zatrudnienia

Każdy, kto ubiega się o zasiłek dla bezrobotnych i emeryturę za okres pracy za granicą, powinien gromadzić dowody zatrudnienia poza Polską. Na przykład świadectwa pracy, paski wynagrodzeń czy inne dowody opłacania składek ubezpieczeniowych. Warto też zapamiętać numer ubezpieczenia nadany w okresie pracy za granicą. Postępowanie w sprawie przyznania zasiłku dla bezrobotnych prowadzą wojewódzkie urzędy pracy, a w sprawie emerytur sześć oddziałów ZUS.
- Często klienci przedstawiają angaże lub pisma polecające od zagranicznych pracodawców, które nie są dowodem opłacania składek ubezpieczeniowych do zagranicznego systemu ubezpieczeniowego - mówi Jolanta Krasoń, naczelnik Wydziału Koordynacji Umów Międzynarodowych w Oddziale ZUS w Szczecinie.