Za czas niewykonywania pracy wskutek niezawinionego przez pracownika przestoju pracownikowi przysługuje za pracę wykonaną wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania (określonego stawką godzinową lub miesięczną), a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60 proc. wynagrodzenia, jednak nie mniej niż płaca minimalna.

Pracownicy, których wynagrodzenie jest określone stawką godzinową lub miesięczną, powinni za czas przestoju otrzymać wynagrodzenie w wysokości wynikającej z tej stawki.
Wynagrodzenie stałe
Przy obliczaniu wynagrodzenia za przestój pracowników wynagradzanych według stawek miesięcznych bądź godzinowych nie stosuje się zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, w tym reguły, iż wynagrodzenie to ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy. Nie bierze się tu więc pod uwagę takich składników wynagrodzenia, których przyznanie jest uzależnione od spełnienia przez pracownika dodatkowych przesłanek.
Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r. (sygn. akt I PKN 455/00, OSNP 2002/11/268), zgodnie z którym do wynagrodzenia przewidzianego w art. 81 par. 1 k.p. nie mają zastosowania zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodzeniu tym nie mogą być uwzględnione inne składniki niż te, które wynikają z zaszeregowania pracownika i są określone stawką godzinową lub miesięczną.
Zatem w wynagrodzeniu tym nie uwzględnia się żadnych innych składników wynagrodzenia, także premii uznaniowej, nawet jeśli faktycznie była co miesiąc wypłacana.
Aby uzyskać wynagrodzenie za godzinę przestoju pracownika, którego wynagrodzenie określone jest w stawce miesięcznej w stałej wysokości, należy tę stawkę podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
PRZYKŁAD
SYSTEM PROWIZYJNY
W listopadzie 2007 r. pracownik nie świadczył pracy z powodu przestoju przez 5 dni (40 godzin). Jak ustalić jego wynagrodzenie, jeżeli pracownik jest wynagradzany w systemie prowizyjnym? Pracownikowi wynagradzanemu w systemie prowizyjnym za czas przestoju przysługuje 60 proc. średniego wynagrodzenia osiągniętego przez niego w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpił przestój.
Załóżmy, że pracownik w okresie tym otrzymał:
  •  w październiku 2007 r. - 1510 zł (przepracowane 184 godziny),
  •  w wrześniu 2007 r. - 1200 zł (przepracowane 160 godzin),
  •  w sierpniu 2007 r. - 1420 zł (przepracowane 176 godzin).
Łączne wynagrodzenie z okresu 3 miesięcy:
1510 zł + 1200 zł + 1420 zł = 4130 zł.
Czas przepracowany w okresie 3 miesięcy:
184 godziny + 160 godzin + 176 godzin = 520 godzin.
Ustalamy wynagrodzenie za 1 godzinę pracy. W tym celu wynagrodzenie z okresu 3 miesięcy dzielimy przez liczbę godzin przepracowanych w tym okresie:
4130 zł : 520 godzin = 7,94 zł/godz.
Obliczamy wynagrodzenie za czas przestoju. W tym celu:
■ ustalamy 60 proc. stawki godzinowej:
7,94 zł/godz. x 60 proc. = 4,76 zł/godz.,
■ tak ustaloną stawkę za 1 godzinę przestoju mnożymy przez liczbę godzin przestoju:
4,76 zł/godz. x 40 godzin przestoju = 190,40 zł.
Stawka osobistego zaszeregowania
Wynagrodzenie za czas przestoju ustala się zazwyczaj w oparciu o stawkę osobistego zaszeregowania pracownika określonego stawką godzinową lub miesięczną. Do niedawna w osobistym zaszeregowaniu uwzględniało się płacę zasadniczą oraz dodatek funkcyjny. Potwierdzały to orzeczenia Sądu Najwyższego (uchwała SN z 30 grudnia 1986 r., sygn. akt III PZP 42/86, OSNC 1987/8/106, wyrok SN z 25 kwietnia 1985 r., sygn. akt I PRN 28/85, OSNC 1986/1-2/19), które wskazywały, że do stawki osobistego zaszeregowania zalicza się również inne składniki, jeśli są one ściśle związane z warunkami świadczenia pracy. W ostatnich miesiącach jednak linia orzecznicza się zmieniła, a Sąd Najwyższy na nowo zinterpretował pojęcie stawki osobistego zaszeregowania, uznając ostatecznie, że obejmuje ona tylko wynagrodzenie zasadnicze (uchwała SN z 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt II PZP 4/07, M.P.Pr. 2007/9/482).
Brak wyodrębnionego wynagrodzenia
Jeżeli pracownik zatrudniony jest w systemie akordowym bądź prowizyjnym i nie ma wyodrębnionego wynagrodzenia wynikającego ze stawki osobistego zaszeregowania, wówczas za czas przestoju przysługuje mu 60 proc. wynagrodzenia. Przy obliczaniu tego wynagrodzenia należy stosować zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Podstawę wyliczenia wynagrodzenia za czas przestoju ustala się z trzech miesięcy (bądź 12 w przypadku znacznego wahania składników) poprzedzających miesiąc świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych.
Następnie, aby obliczyć należność za jedną godzinę pracy według zmiennych elementów pensji wynagrodzenie ustalone jak za urlop dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie, a z otrzymanej w ten sposób stawki godzinowej wylicza się 60 proc. tej stawki.
PRZYKŁAD
STAŁE WYNAGRODZENIE ZASADNICZE
W październiku 2007 r. przez 8 dni (64 godziny) pracownik nie świadczył pracy w związku z przestojem spowodowanym awarią linii produkcyjnej. Jak ustalić wynagrodzenie za czas przestoju, jeśli pracownik zatrudniony jest na pełny etat i otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 1840 zł, dodatek stażowy w wysokości 20 proc. tego wynagrodzenia oraz zmienne premie miesięczne? Przy ustalaniu kwoty wynagrodzenia za czas przestoju, w sytuacji gdy wyodrębniona jest stawka wynikająca z osobistego zaszeregowania pracownika, nie uwzględniamy żadnych innych składników pensji. A zatem przy ustalaniu wynagrodzenia przestojowego bierzemy pod uwagę jedynie stałe wynagrodzenie zasadnicze. Nie uwzględniamy natomiast dodatku stażowego oraz premii.
Ustalamy wynagrodzenie za czas przestoju:
■ wynagrodzenie pracownika dzielimy przez nominalny czas pracy w październiku, tj. 184 godziny:
1840 zł : 184 godziny = 10 zł/godz.
■ stawkę za 1 godzinę pracy mnożymy przez liczbę godzin przestoju:
10 zł/godz. x 64 godziny przestoju = 640 zł.
5 KROKÓW
USTALANIA WYNAGRODZENIA ZA CZAS PRZESTOJU PRACOWNIKÓW ZATRUDNIONYCH W SYSTEMIE AKORDOWYM BĄDŹ PROWIZYJNYM
1. Ustalenie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas przestoju z okresu 3 bądź 12 miesięcy poprzedzających okres przestoju
2. Określenie liczby godzin przepracowanych w okresie przyjmowanym do ustalania podstawy wynagrodzenia przestojowego
3. Ustalenie należności za 1 godzinę ze zmiennych elementów - podstawę wymiaru wynagrodzenia przestojowego dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych w okresie, z którego ustalona została ta podstawa
4. Wyliczenie 60 proc. stawki godzinowej ze zmiennych elementów stawkę za 1 godzinę pracy ze zmiennych elementów mnoży się przez 60 proc.
5. Obliczenie wysokości wynagrodzenia za czas przestoju stawkę za 1 godzinę przestoju mnoży się przez liczbę godzin przestoju
Wynagrodzenie wieloskładnikowe
W sytuacji, gdy na pensję pracownika składa się wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną oraz zmienny element w postaci wynagrodzenia akordowego, prowizyjnego czy nawet w postaci premii, wówczas przy ustalaniu wynagrodzenia przestojowego bierzemy jedynie pod uwagę stałe wynagrodzenie miesięczne lub godzinowe. W wynagrodzeniu tym nie uwzględnia się żadnych innych składników pensji nawet, jeśli systematycznie przysługiwały i były wypłacane pracownikowi.
DOROTA TWARDO
specjalista ds. kadr i płac Audyt Doradztwo Finanse Lidmar
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 81 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).