Przez gotowość do pracy należy rozumieć stan, w którym na wezwanie pracownik może niezwłocznie podjąć pracę na zajmowanym stanowisku i zgodnie z umową.

Pracownikowi przysługuje umówione w umowie o pracę wynagrodzenie za pracę wykonaną (art. 80 k.p.) oraz za czas niewykonywania pracy, jeżeli doznał przeszkód w jej wykonywaniu ze strony pracodawcy, a był jednocześnie gotowy do świadczenia pracy (art. 81 par. 1 k.p.). Z treści art. 81 k.p. wynikają dwie przesłanki nabycia prawa do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy: po pierwsze - gotowość do jej wykonywania, po drugie - doznanie przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Pracownik ma obowiązek m.in. poddawać się badaniom lekarskim w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku.
Prawne pojęcie gotowości do pracy nie jest tożsame z potocznym rozumieniem tego pojęcia, tj. jako wyrażaną przez pracownika chęć wykonywania pracy. W sensie normatywnym na gotowość do pracy składają się cztery elementy: zamiar wykonywania pracy, wyraźny przejaw woli świadczenia pracy, faktyczna (psychiczna i fizyczna) zdolność do świadczenia pracy oraz pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.
Zazwyczaj stwierdzenie istnienia pierwszej przesłanki nie stanowi problemu. Natomiast w praktyce pojawiają się trudności ze stwierdzeniem spełnienia pozostałych przesłanek.
Co do zasady przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy jako element gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 par. 1 k.p. należy rozumieć stan, w którym pracownik może na wezwanie pracodawcy niezwłocznie podjąć pracę (wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 2003 r., I PK 345/02, OSNP 2004/18/308).
Pracownik powinien w sposób wyraźny oświadczyć, że zamierza pracę wykonywać. Bierne oczekiwanie pracownika na wezwanie go przez pracodawcę do wykonywania pracy nie oznacza gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 par. 1 k.p., jeżeli takiego zachowania pracownika nie usprawiedliwiają okoliczności sprawy (wyrok SN z 14 maja 1999 r., I PKN 60/99). Dlatego pracownik powinien w sposób wyraźny uzewnętrznić swoją wolę, np. poprzez stawianie się w miejscu pracy lub składanie pisemnych oświadczeń pracodawcy w tym zakresie. Jednocześnie należy wskazać, że wykonywanie pracy u innego pracodawcy nie wyklucza skutecznego zgłoszenia przez pracownika gotowości niezwłocznego podjęcia pracy w rozumieniu art. 48 par. 1 k.p. ani pozostawania w gotowości do jej wykonywania w rozumieniu art. 81 par. 1 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2003 r., I PK 109/03).
Przez faktyczną zdolność do świadczenia pracy należy rozumieć stan, w którym pracownik jest fizycznie i psychicznie zdolny do wykonywania pracy, przy czym nie występują przeszkody do jej świadczenia np. w postaci niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub innymi przyczynami (wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2004 r., I PK 541/03, OSNP 2005/7/94).
Niezdolność pracownika do świadczenia umówionej pracy z powodu przeciwwskazań do jej wykonywania na wynikającym z umowy o pracę stanowisku wyklucza ex definitione realną możliwość niezwłocznego podjęcia pracy przez pracownika. Gotowość do pracy co do zasady wykluczy także stawienie się pracownika w miejscu pracy w stanie po spożyciu alkoholu lub środków odurzających, który to stan uniemożliwia prawidłowe wykonywanie pracy.
ALINA GIŻEJOWSKA
radca prawny w kancelarii Sobczyk & Wspólnicy w Krakowie
Alina Giżejowska, radca prawny w kancelarii Sobczyk & Wspólnicy w Krakowie / DGP