Wniosek o świadczenie w drodze wyjątku można złożyć prezesowi ZUS albo w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy.

Postępowanie w sprawach świadczeń wyjątkowych wszczyna złożenie wniosku o przyznanie takiego świadczenia. Wniosek może złożyć osobiście zainteresowany albo jego przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik. Gdy postępowanie wszczyna wniosek pełnomocnika, powinno być do tego wniosku dołączone pełnomocnictwo.
We wniosku należy podać dane osobowo-adresowe osoby ubiegającej się o świadczenie w drodze wyjątku, jak również wskazać rodzaj świadczenia, o jakie wnioskodawca się ubiega. Wniosek musi być podpisany.
Do wniosku o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku wnioskodawca, pełnomocnik albo przedstawiciel ustawowy powinien dołączyć wypełnione oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym i o sytuacji materialnej (druk ZUS Rp-15). Druk oświadczenia jest dostępny na stronie internetowej ZUS - http://www.zus.pl/pliki/formularze/rp 15.pdf.
Konieczne uzasadnienie
W punkcie pierwszym oświadczenia wnioskodawca musi podać informację o przerwach i przyczynach przerw w ubezpieczeniu. W przypadku ubiegania się o rentę rodzinną w drodze wyjątku informacja ta musi dotyczyć osoby zmarłej. W punkcie trzecim oświadczenia należy opisać sytuację materialną ubezpieczonego oraz jego najbliższych członków rodziny (małżonka, dzieci i innych osób wspólnie zamieszkujących) oraz dodatkowe uwagi o sytuacji rodzinnej i materialnej członków rodziny, a w szczególności dzieci nieprowadzących wspólnego gospodarstwa domowego. Na potwierdzenie powyższych okoliczności należy przedłożyć stosowne zaświadczenia, np. z zakładu pracy - o wysokości wynagrodzenia, z urzędu pracy - o wysokości zasiłku dla bezrobotnych, z opieki społecznej - o kwotach świadczonej pomocy.
W oświadczeniu należy też podać stan majątkowy ubezpieczonego, najbliższych członków rodziny i innych osób wspólnie zamieszkujących. Należy wykazać posiadane mieszkania, inne nieruchomości i ruchomości.
Ustalenie uprawnień
Prezes ZUS podejmuje decyzję w sprawach świadczeń wyjątkowych, po uprzednim rozpatrzeniu przez organ rentowy uprawnień do świadczenia w zwykłym trybie.
W przypadku gdy prowadzone jest postępowanie odwoławcze od decyzji w zwykłym trybie, prezes ZUS wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie świadczenia w drodze wyjątku. Ustalenie uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym stanowi bowiem zagadnienie wstępne (w rozumieniu art. 97 par. 1 pkt 4 kodeksu postępowania administracyjnego) w postępowaniu prowadzonym w sprawie świadczenia w drodze wyjątku. Treść rozstrzygnięcia innego organu lub sądu, do którego kompetencji należy jego wydanie, jest koniecznym elementem podstawy rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji przez prezesa ZUS. Jeżeli toczy się postępowanie odwoławcze przed sądem, nie można ocenić, czy jest spełniona przesłanka braku uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym.
PRZYKŁAD:
WNIOSEK DO ZUS
ZUS odmówił przyznania renty rodzinnej małoletniemu Marcinowi P. i pełnoletniemu Łukaszowi P. Ich matka zastanawia się nad złożeniem wniosku do prezesa ZUS o rentę rodzinną w drodze wyjątku dla dwójki dzieci. Z uwagi na to, że Łukasz jest pełnoletni, w celu rozpatrzenia jego sprawy przez prezesa ZUS, powinien sam złożyć wniosek albo upoważnić do tego matkę.
PRZYKŁAD:
UTRATA PRAWA DO ŚWIADCZENIA
Mariannie P. prezes Zakładu przyznał rentę rodzinną w drodze wyjątku po zmarłym mężu w 2005 roku. Została ona pouczona, iż prawo do renty rodzinnej nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu z tytułu wykonywania zatrudnienia. Mimo to Marianna P. w czerwcu 2007 r. podjęła zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, osiągając przychód w wysokości 800 zł miesięcznie. Z uwagi na to Marianna P. utraciła prawo do renty rodzinnej w drodze wyjątku. ZUS wstrzymał jej wypłatę.
AGATA ROGULSKA
Podstawa prawna
■ Art. 83 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
■ Art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).