Zasadą jest, że zasiłek chorobowy można otrzymać dopiero po tzw. okresie wyczekiwania, czyli ściśle określonym czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Od zasady tej są jednak wyjątki.

Długość okresu wyczekiwania na zasiłek chorobowy zależy od rodzaju ubezpieczenia chorobowego. Gdy ubezpieczenie jest obowiązkowe, można nabyć prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia, a gdy jest dobrowolne, dopiero po upływie 180 dni ubezpieczenia.
Trzeba pamiętać, że do tzw. okresu wyczekiwania na zasiłek zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni albo była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym, albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Do okresu wyczekiwania nie zalicza się natomiast okresu pozostawania zarejestrowanym jako bezrobotny (zarówno z prawem do zasiłku dla bezrobotnych, jak i bez tego prawa) po 31 grudnia 1998 r., gdyż bezrobotni nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, okresu pobierania zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia.
Ubezpieczenie na wniosek
Dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić, na swój wniosek, osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wymienione w tabeli. Aby ubezpieczyć się dobrowolnie, trzeba złożyć wniosek. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje w terminie określonym przez wnioskodawcę, nie wcześniejszym jednak niż z datą złożenia wniosku. Zaznaczyć jednak trzeba, że objęcie ubezpieczeniem może nastąpić od dnia wskazanego we wniosku, jeżeli zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczenia, czyli na przykład od zawarcia umowy zlecenia.
Dla osób ubezpieczających się dobrowolnie ważne jest to, kto dokonuje ich zgłoszenia do ubezpieczeń w ZUS. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, duchowni niebędący członkami zakonów i klasztorów, muszą zgłosić się do ubezpieczenia samodzielnie. W przypadku pozostałych osób obowiązek ten ciąży na płatniku składek, czyli na przykład zleceniobiorcę zgłasza do ubezpieczenia zleceniodawca.
Zasiłek bez wyczekiwania
Od zasady, że można otrzymać zasiłek chorobowy dopiero po upływie określonego okresu ubezpieczenia są wyjątki. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje bowiem:
  •  absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
  •  jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
  •  ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
  •  posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
ZUS wyjaśnił, że termin 90 dni w przypadku absolwentów należy liczyć od daty podanej w świadectwie, a w przypadku absolwentów szkół wyższych - od dnia złożenia egzaminu dyplomowego.
Prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania z uwagi na posiadanie co najmniej dziesięcioletniego okresu ubezpieczenia mają tylko osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo i pod warunkiem, że okres ten był okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Do dziesięcioletniego okresu ubezpieczenia zalicza się także okresy obowiązkowego ubezpieczenia społecznego przed 1 stycznia 1999 r., które uprawniało do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, niezależnie od tego, jak długo trwały przerwy między okresami ubezpieczenia. Nie uwzględnia się natomiast okresu urlopu wychowawczego i bezpłatnego.
Najpierw wynagrodzenie chorobowe
Omawiając powstanie prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego trzeba przypomnieć, że w szczególnej sytuacji są pracownicy, osoby wykonujące pracę nakładczą i odbywające służbę zastępczą. Wymienionym przez okres niezdolności od pracy z powodu choroby trwającej do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego przysługuje najpierw wynagrodzenie chorobowe wypłacane na podstawie kodeksu pracy. Natomiast od 34 dnia niezdolności do pracy nabywają oni prawo do zasiłku chorobowego.
PRZYKŁAD
USTALANIE OKRESU WYCZEKIWANIA
Joanna K. przez trzy lata pracowała na podstawie umowy na czas nieokreślony. Po rozwiązaniu umowy podpisała kolejną na okres próbny dopiero po pięciu miesiącach. Po tygodniu od podpisania tej umowy zachorowała. Z uwagi, że przerwa między okresami ubezpieczenia chorobowego (kolejnymi umowami) przekroczyła 30 dni, nie można wliczyć poprzedniego okresu ubezpieczenia do tzw. okresu wyczekiwania na zasiłek. Joannie K. będzie przysługiwał zasiłek dopiero po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Trzeba jednak wiedzieć, że okres niezdolności do pracy z powodu choroby, za który Joanna K. nie ma prawa do zasiłku chorobowego albo wynagrodzenia chorobowego wypłacanego na podstawie art. 92 kodeksu pracy, z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu, przy ustalaniu okresu wyczekiwania, traktuje się na równi z okresem ubezpieczenia chorobowego.
PRZYKŁAD
ŚWIADCZENIA ZA WYPADEK W DRODZE DO PRACY
Tomasz L. przez pół roku szukał pracy. Gdy ją znalazł po dwóch dniach, jadąc do pracy, uległ wypadkowi. Wypadek został uznany za wypadek w drodze do pracy. Mimo iż Tomasz L. tak krótko podlegał ubezpieczeniu chorobowemu (od pracowników do nabycia prawa do zasiłku wymagane jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu nieprzerwanie przez 30), nabędzie prawo do zasiłku. Gdy niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy, zasiłek przysługuje bez tzw. okresu wyczekiwania - od pierwszego dnia ubezpieczenia.
PRZYKŁAD
ZASIŁEK OD PIERWSZEGO DNIA UBEZPIECZENIA
Aneta K. przez 12 lat podlegała ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Z powodu zwolnień grupowych rozwiązano z nią umowę o pracę. Kolejną umowę o pracę podpisała po upływie trzech miesięcy. Kilka dni po zawarciu tej umowy zachorowała. Mimo że Aneta K. nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu nieprzerwanie przez 30 dni oraz że do obecnego okresu ubezpieczenia chorobowego nie można zaliczyć poprzedniego ubezpieczenia, gdyż przerwa między ubezpieczeniami trwała dłużej niż 30 dni, nabędzie prawo do zasiłku. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego mają bowiem osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, a więc m.in. pracownicy, jeśli mają co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, a tak jest w analizowanej sytuacji.
MONIKA BUGAJ-WOJCIECHOWSKA
monika.bugaj-wojciechowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
■ Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267).
Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu / DGP