Osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy, które zostały zwolnione z pracy lub ogłosiły upadłość swojej firmy, nie mogą ubiegać się z tego tytułu o świadczenie przedemerytalne. Świadczenie to przysługuje bowiem, gdy ustanie prawo do renty pobieranej przynajmniej przez pięć lat.

ANALIZA
Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych przewiduje możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego dla kilku grup osób. Należą do nich:
  • osoby zwolnione z zakładów pracy wskutek likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, a także z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
  • przedsiębiorcy, którzy ogłosili upadłość,
  • pracownicy zakładów produkujących azbest,
  • osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Status bezrobotnego
Niezależnie od tego, z jakiego tytułu wnioskodawca ubiega się o świadczenie przedemerytalne, musi posiadać status osoby bezrobotnej zarejestrowanej w powiatowym urzędzie pracy. Zgodnie zaś z przepisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, nabycie statusu takiej osoby nie jest możliwe w przypadku posiadania uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że osoby uprawnione do takiej renty, które zostały zwolnione z pracy ze szczególnych, określonych przepisami przyczyn - nie mogą skutecznie ubiegać się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego.
Natomiast posiadanie prawa do renty rodzinnej nie stoi na przeszkodzie w uzyskaniu statusu osoby bezrobotnej, a tym samym - w nabyciu uprawnień do świadczenia przedemerytalnego z pierwszych trzech tytułów, o ile oczywiście rencista spełnił warunki przewidziane w przepisach dla określonej grupy osób. Należy jednak podkreślić, że ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której możliwe byłoby jednoczesne pobieranie renty rodzinnej i świadczenia przedemerytalnego. W związku z tym ZUS może wypłacać tylko jedno z nich (wyższe lub wybrane przez uprawnionego), a drugie ze świadczeń musi zostać zawieszone.
Ważne!
Osoba, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, otrzyma świadczenie przedemerytalne, jeśli do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta, oraz 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn
Gdy rencista utracił uprawnienia
Odrębna możliwość przejścia na świadczenie przedemerytalne została przewidziana dla osób, które przynajmniej przez pięć lat pobierały nieprzerwanie rentę z tytułu niezdolności do pracy, a następnie utraciły do niej prawo. Świadczenie to mogą uzyskać, jeśli ukończyły odpowiedni wiek, udowodniły wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a także spełniły inne warunki przewidziane obowiązującymi przepisami.
Należy podkreślić, że odrębnym tytułem do uzyskania świadczenia przedemerytalnego jest utrata prawa tylko do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej na podstawie:
  • ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,
  • ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
  • ustawy z 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków przy pracy powstałych w szczególnych okolicznościach,
  • ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, wojskowych oraz ich rodzin,
  • ustawy z 24 stycznia 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.
Nie ma natomiast znaczenia, z jakiego powodu ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Świadczenie przedemerytalne mogą więc uzyskać zarówno byli renciści, którym renta przestała przysługiwać ze względu na upływ okresu ważności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS, jak również ci, którzy stracili uprawnienia z innych przyczyn.
Pięć lat na rencie
Świadczenie przedemerytalne mogą uzyskać tylko takie osoby, które pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy nieprzerwanie przez okres co najmniej pięciu lat. Ustalając ten okres ZUS nie wymaga, aby było to ostatnie pięć lat przed ubieganiem się o świadczenie przedemerytalne. Należy jednak pamiętać, że do tego okresu nie są wliczane okresy, w których wprawdzie prawo do renty nieprzerwanie istniało, ale nie była ona wypłacana np. wskutek zawieszenia.
Wiek i staż ubezpieczeniowy
Dwa kolejne warunki wymagane do uzyskania świadczenia przedemerytalnego przez byłego rencistę odnoszą się do wieku oraz stażu ubezpieczeniowego. Osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, muszą bowiem ukończyć co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) oraz udowodnić okres uprawniający do emerytury, wynoszący odpowiednio 20 i 25 lat.
Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych definiuje pojęcie okresu uprawniającego do emerytury stanowiąc, że chodzi w tym przypadku o okres ustalony zgodnie z art. 5-9, art. 10 ust. 1 oraz art. 11 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Oznacza to, że wlicza się do niego okresy składkowe, okresy nieskładkowe (które nie mogą przekraczać 1/3 udowodnionych okresów składkowych), okresy ubezpieczenia za granicą (jeśli stanowią tak umowy międzynarodowe), a także okresy rolne w zakresie niezbędnym do uzupełnienia stażu odpowiednio do 20 lub 25 lat.
Należy podkreślić, że zarówno warunek wieku, jak i stażu ubezpieczeniowego muszą być spełnione najpóźniej do dnia, w którym ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że ZUS nie może zaliczyć przy ustalaniu uprawnień do świadczenia przedemerytalnego okresu pobierania przez wnioskodawcę zasiłku dla bezrobotnych, mimo że jest to okres ubezpieczenia w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Rejestracja w urzędzie pracy
Oprócz omówionych wyżej warunków, byli renciści ubiegający się o świadczenie przedemerytalne muszą zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Po nabyciu statusu osoby bezrobotnej, muszą zaś pobierać zasiłek dla bezrobotnych przynajmniej przez sześć miesięcy.
W tym okresie nie mogą odmówić urzędowi pracy bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.
Wniosek o świadczenie
Po upływie wspomnianego wyżej okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, w ciągu 30 dni od daty wydania przez powiatowy urząd pracy zaświadczenia potwierdzającego jego pobieranie przynajmniej przez sześć miesięcy, były rencista musi złożyć wniosek o to świadczenie wraz z odpowiednią dokumentacją do właściwej jednostki ZUS. W czasie ubiegania się o świadczenie przedemerytalne musi nadal posiadać status osoby bezrobotnej.
PRZYKŁAD: OKRES POBIERANIA RENTY
Mężczyzna utracił niedawno prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w styczniu 1999 r. W okresie od ustalenia uprawnień aż do 31 grudnia 2004 r. nieprzerwanie pobierał to świadczenie. Dopiero w 2005 i 2006 roku renta była przez kilka miesięcy zawieszona ze względu na osiąganie zbyt wysokiego przychodu z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Mimo że w ciągu ostatnich pięciu lat pobierania renty świadczenie było przez pewien okres zawieszone, przy ustalaniu uprawnień do świadczenia przedemerytalnego ZUS uzna, że warunek nieprzerwanego, przynajmniej pięcioletniego okresu pobierania renty został spełniony w latach 1999-2004.
PRZYKŁAD: WYMAGANY STAŻ UBEZPIECZENIOWY
Kobieta utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w marcu 2007 r. Do dnia ustania prawa do tego świadczenia udowodniła 12 lat składkowych, 10 lat nieskładkowych oraz 3,5 roku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. W okresie od 1 kwietnia 2007 r. do 30 września 2007 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych. Przy ustalaniu wymaganego od kobiet do przyznania świadczenia przedemerytalnego 20-letniego stażu ubezpieczeniowego ZUS mógł zaliczyć jej 12 lat składkowych, 4 lata nieskładkowe oraz 3,5 roku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Nie uwzględnił natomiast sześciomiesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, gdyż przypadał on po dniu ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznaczało to, że wnioskodawczyni udowodniła jedynie 19 lat i 6 miesięcy stażu ubezpieczeniowego i nie spełniła jednego z warunków wymaganych do przyznania świadczenia przedemerytalnego.
PRZYKŁAD: TERMIN NA ZŁOŻENIE WNIOSKU
Kobieta po utracie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i zarejestrowaniu się w powiatowym urzędzie pracy podjęła zatrudnienie na podstawie skierowania z urzędu pracy. Świadczenie przedemerytalne przysługuje po upływie co najmniej sześciu miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W analizowanej sytuacji do okresu sześciu miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych zaliczony zostanie okres podjętego w tym czasie zatrudnienia. Warunkiem otrzymania świadczenia przedemerytalnego będzie także złożenie w odpowiednim terminie wniosku o nie. Gdy osoba bezrobotna podjęła zatrudnienie, inną pracę zarobkową w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy albo zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, które ustały po upływie sześciu miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, termin na złożenie wniosku o świadczenie przedemerytalne wynosi 14 dni od dnia ustania tego zatrudnienia lub pracy.
MAREK OPOLSKI
Podstawa prawna
■ Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252).
■ Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz. 1001 z późn. zm.).