Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje rekompensata z tego tytułu w postaci dodatku do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej. Jak określić porę nocną, gdy pracodawca nie zrobił tego w regulaminie? Czy wypłata dodatku uzależniona jest od faktycznego wykonywania pracy przez pracownika?
Zgodnie z art. 1517 kodeksu pracy pora nocna obejmuje osiem godzin między godzinami 21.00 a 7.00 i w tych granicach pracodawca ma prawo do jej zdefiniowania. Uregulowania w tym zakresie stanowią, co do zasady, materię regulaminu pracy, a w przypadku, w którym pracodawca nie ma obowiązku wprowadzenia regulaminu pracy, powinny być przedmiotem pisemnej informacji do pracownika. Wskazanie w regulaminie pory nocnej powinno być konkretne, tj. wskazywać godzinę rozpoczęcia i zakończenia pory nocnej, a nie ogólną zasadę, że jest to osiem godzin w przedziale 21.00-7.00. W przypadku takiego niedookreślenia należy przyjąć korzystne dla pracownika domniemanie, że pora nocna obejmuje cały okres kodeksowy, czyli dłuższy niż osiem godzin.
Kodeksowy dodatek za pracę porze nocnej ustalony został na dość niskim poziomie 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Nie jest to więc dodatek odniesiony do wynagrodzenia umownego pracownika. Oczywiście przepisy płacowe często zawierają w tym zakresie korzystniejsze dla pracowników rozwiązania.
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może zostać zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej. Podobnie jak to jest w przypadku tzw. ryczałtu za pracę w nadgodzinach przy jego szacowaniu wysokości ryczałtu za pracę w porze nocnej należy szukać rozwiązań realistycznych. Niedoszacowanie ryczałtu może bowiem uzasadniać roszczenie pracownika o jego wyrównanie do rzeczywistego czasu pracy w porze nocnej. Z drugiej jednak strony pracownik nie ma obowiązku zwrotu ewentualnej nadwyżki, w przypadku w którym faktyczna liczba godzin pracy była mniejsza.
Chociaż omawiany przepis literalnie przyznaje prawo do dodatku pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej, to nie można zgodzić się z twierdzeniem, że chodzi wyłącznie o przypadki pracy efektywnej (wykonywanej). Nie ulega wątpliwości, że przepis odnosi się do czasu pracy w porze nocnej, a nie do efektywnej pracy świadczonej w tym okresie.