W marcu 2007 r. podpisałem dokument, w którym wyraziłem zgodę na potrącanie mi z pensji należności z tytułu niedoboru (bez określenia limitu). W tym samym czasie przyjąłem również pełną odpowiedzialność za mienie powierzone. Następnie zostałem zwolniony i potrącono mi z pensji ok. 4500 zł tytułem rzekomego niedoboru w magazynie. Czy takie postępowanie jest zgodne z prawem?

Nie
Wyrażenie zgody na dokonywanie potrąceń z pensji bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności jest nieważne z mocy art. 58 par. 1 k.c. i art. 300 k.p. Nieważność ta oznacza, że taka umowa nie może wywierać żadnych skutków - jest ona traktowana po prostu jako nieistniejąca.
Nie oznacza to oczywiście, że pracownik nie poniesie konsekwencji swych zaniechań - jest to możliwe na ogólnych zasadach, a zatem w trybie art. 124 i nast. k.p. Zamknięty katalog należności, które podlegają potrąceniu, zawiera art. 87 par. 1 k.p. Zgodnie z jego treścią, z pensji (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych) podlegają potrąceniu tylko:
  •  sumy egzekwowane na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i na pokrycie innych należności,
  •  zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
  •  kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Prawo statuuje zasadę, że potrącenia mogą być dokonywane w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 pensji, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia. Do art. 87 k.p. nawiązuje art. 91 k.p., który stanowi, że należności inne niż wymienione w art. 87 par. 1 i 7 k.p. mogą być potrącone tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie. Pogląd taki znajduje pełne odzwierciedlenie w orzecznictwie. W uchwale z 4 października 1994 r. (I PZP 41/94, OSNP 1995/5/63) SN stwierdził, że wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji - jest nieważne. Można zatem z powodzeniem wytoczyć powództwo w sądzie o zwrot potrąconych kwot wraz z ustawowymi odsetkami od dnia ich wymagalności (dnia, w którym pracodawca powinien przelać wypłatę na konto).
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).