Dla kogo wcześniejsza emerytura
Na emeryturę z art. 184 ustawy emerytalnej będą mogli przejść m.in. mężczyźni urodzeni po 1948 roku wykonujący prace z wykazu A albo B, jeśli nie osiągną obniżonego wieku emerytalnego do końca 2008 roku.
Dla osób urodzonych po 1948 roku bardzo istotna jest treść art. 184 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje wcześniejsza emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego:
- w art. 32 ustawy emerytalnej, tj. w zależności od rodzaju wykonywanej pracy wynosi on od 40 do 55 lat w przypadku kobiet i od 45 do 60 lat w przypadku mężczyzn,
- w art. 33 ustawy emerytalnej, tj. w zależności od rodzaju wykonywanej pracy twórczej lub artystycznej od 40 do 55 lat w przypadku kobiet oraz 45 do 60 lat w przypadku mężczyzn,
- w art. 39 ustawy emerytalnej, tj. w zależności od wymiaru okresów pracy górniczej (o której mowa w art. 50c ust. 1) ulega obniżeniu o sześć miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej niż o 15 lat,
- w art. 40 ustawy emerytalnej, tj. w wieku 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn.
Możliwość przejścia na emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej nie jest uzależniona od ukończenia wieku emerytalnego w określonym przez przepisy czasie. Emerytura ta przysługuje, jeżeli wymienieni 1 stycznia 1999 r. (w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej) osiągnęli:
- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze gwarantujący prawo do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Wcześniejsza emerytura przysługiwać będzie pod warunkiem, że wymienione osoby nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego oraz nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.
W 2009 roku będą mogli przejść na emeryturę wcześniejszą ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., jeśli ukończą wiek 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, którzy nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz w przypadku pracowników – rozwiążą stosunek pracy oraz na 1 stycznia 1999 r. posiadają 20-letni okres składkowy i nieskładkowy dla kobiet i 25-letni dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
Artykuł 184 ustawy emerytalnej umożliwi zatem uzyskanie emerytury m.in. mężczyznom w wieku 60 lat urodzonym w latach 1949, 1950, 1951, 1952, 1953 czy też później, którzy legitymują się na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letnim (w niektórych przypadkach 10- albo 20-letnim) okresem pracy w szczególnych warunkach zaliczanej do wykazu A czy też wykazu B, 15-letnim okresem działalności twórczej, co najmniej 5-letnim okresem pracy górniczej albo co najmniej 15-letnim okresem zatrudnienia na kolei. Wymienieni nie nabędą prawa do emerytury na warunkach określonych dla urodzonych po 1948 roku (określonych w art. 46 i 50 ustawy emerytalnej), z uwagi na to, iż nie osiągną wieku emerytalnego 60 lat do 31 grudnia 2008 r.
Podstawa prawna
- Art. 32, 33, 39, 40, 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
- Rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).
Staż pracy w szkodliwych warunkach
Staż ogólny – 25-letni okres składkowy i nieskładkowy w przypadku mężczyzn – i 20-letni w przypadku kobiet – ustala się na dzień 1 stycznia 1999 r. Uwzględnia się także okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie.
Przepis art. 184 ustawy emerytalnej nie przewiduje możliwości ustalania stażu emerytalnego na dzień 1 stycznia 1999 r. z zastosowaniem zasady dotyczącej liczenia niektórych okresów pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym oraz dotyczącej korzystniejszego liczenia niektórych okresów zatrudnienia na kolei. Zasady te można stosować przy ustalaniu prawa do górniczej albo kolejowej emerytury.
Przy ustalaniu stażu pracy w warunkach szkodliwych nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.
Podstawa prawna
- Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
- Rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).
Nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego
Emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej będzie przysługiwała pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.
W obecnym stanie prawnym nie wskazano w art. 184 ustawy emerytalnej na możliwość zgłoszenia wniosku o przekazanie składek zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na konto budżetu państwa. Zatem osoba, która przystąpiła do OFE, nie ma możliwości wycofania składek zgromadzonych w OFE i przekazania ich na dochody budżetu państwa tak jak w przypadku emerytur wcześniejszych przyznawanych na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej.
Decyzja o wyborze OFE stanowi nieodwołalne oświadczenie woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego i ma w zasadzie charakter ostateczny, formalnie uniemożliwiając powrót do I filaru (ZUS-u). Niektórzy ubezpieczeni nieświadomi utraty prawa ze względu na nieprawdziwe lub niekompletne informacje uzyskane od prowadzących akwizycję na rzecz OFE przystąpili do funduszu. Osoby, którym decyzja ta nie pozwala na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury, mogą spróbować na podstawie przepisów kodeksu cywilnego doprowadzić do unieważnienia umowy podpisanej z towarzystwem ubezpieczeniowym, powołując się na tzw. wady oświadczenia woli. Złożenie przez ubezpieczonego oświadczenia woli pod wpływem błędu, w sytuacji gdy nie zdaje on sobie sprawy z utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, uprawnia go do uchylenia się od jego skutków poprzez złożenie funduszowi na piśmie stosownego oświadczenia. Towarzystwa ubezpieczeniowe stosują różne tryby i rygor unieważniania umów. Nierzadko spory kończą się w sądzie. Warunek nieprzystąpienia do OFE bada się na dzień zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury.
W projekcie ustawy o emeryturach pomostowych z 13 maja 2008 r. (obecnie skierowany przez resort pracy do konsultacji) proponuje się zmianę polegającą na umożliwieniu złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Zatem niewykluczone, że nie będzie potrzeby dochodzenia unieważnienia umowy w celu otrzymania emerytury na podstawie art. 184.
Podstawa prawna
- Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).