Z wcześniejszej emerytury będą mogli skorzystać także górnicy urodzeni po 1968 roku. Emerytury górnicze będą obliczane według starych zasad bez względu na to, czy górnik urodził się przed 1949 rokiem czy też po 1948 roku.

Emerytura na zasadach obowiązujących 31 grudnia 2006 r.Emerytura na zasadach obowiązujących 31 grudnia 2006 r.

Zgłoszenie wniosku o emeryturę górniczą po 31 grudnia 2008 r. czy rozwiązanie stosunku pracy po tym dniu nie stanowią przeszkody do przyznania emerytury górniczej na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r.

Dla górników bardzo istotne jest zachowanie prawa do przechodzenia na emeryturę na zasadach obowiązujących 31 grudnia 2006 r. Z dniem 1 stycznia 2007 r. uchylono art. 34, 48 i 49 ustawy emerytalnej, ale jednocześnie zagwarantowano możliwość przejścia na emeryturę na zasadach określonych w tych przepisach w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2006 r., jeżeli wymagane warunki zostaną spełnione nie później niż do 31 grudnia 2008 r.

W przypadku gdy ubezpieczony spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na podstawie przepisów obowiązujących 31 grudnia 2006 r. (na podstawie art. 34, 48, 49 ustawy emerytalnej), ZUS ją przyznaje na podstawie wymienionych przepisów, a w przypadku braku uprawnień rozpatrywane są uprawnienia do przyznania emerytury górniczej na podstawie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2007 r., a więc na podstawie art. 50a lub 50e ustawy emerytalnej.

W myśl art. 34 ustawy emerytalnej pracownikowi urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r., który ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, przysługuje emerytura górnicza, jeżeli:

- ukończył 55 lat życia i posiada co najmniej pięć lat pracy górniczej (określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej) albo
- ukończył 50 lat życia i posiada co najmniej 15 lat pracy górniczej wymienionej w art. 36 ust. 1 ustawy.

Ubezpieczeni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mogą przejść na emeryturę górniczą na tzw. starych zasadach (warunkach określonych w art. 34 ustawy emerytalnej), jeżeli wszystkie przesłanki do tej emerytury spełnią do 31 grudnia 2008 r. Natomiast urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. będą mieli prawo do górniczej emerytury (z art. 34 ustawy emerytalnej i bez względu na wiek z art. 48), jeżeli:

- warunki do emerytury określone w tych przepisach spełnią nie później niż do 31 grudnia 2008 r.,
- nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego,
- w przypadku pracowników – rozwiążą stosunek pracy.

PRZYKŁAD: EMERYTURA DLA 55-LETNIEGO MĘŻCZYZNY
Zenon J. chciałby przejść na emeryturę w marcu 2009 r. Obecnie ma ukończone 56 lat. Pracował w kopalni węgla przez 25 lat, przy czym pod ziemią przez dziesięć lat. W okresie pracy w kopalni pełnił służbę wojskową przez dwa lata oraz przez cztery lata funkcję z wyboru w organach związku zawodowego zrzeszającego pracowników kopalń. Zenon J. spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na podstawie art. 34 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie później niż do 31 grudnia 2008 r. ukończył co najmniej 55 lat życia, posiada wymagany co najmniej 25-letni okres pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej. Okres pełnienia funkcji z wyboru w organach związków zawodowych jest okresem równorzędnym z okresem pracy górniczej, a okres służby wojskowej jest okresem zaliczanym do pracy górniczej. Ma wymagany co najmniej pięcioletni okres pracy górniczej - pracował pod ziemią w kopalni węgla co najmniej pięć lat (praca ta jest wymieniona w art. 36 ust. pkt 1 ustawy emerytalnej).
PRZYKŁAD: OKRESY W WYMIARZE PÓŁTORAKROTNYM
Karol L. w marcu 2009 r. ukończy 50 lat. Pracuje w kopalni węgla od 20 lat, z tym że od 16 lat pracuje w przodku jako górnik strzałowy (w tym samym czasie jest członkiem drużyny ratowniczej). Karol L. przed podjęciem zatrudnienia w kopalni pracował przez 10 lat w gospodarstwie rolnym rodziców. Wykonywana przez Karola L. praca górnicza (16 lat) jest przyjmowana przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Karol L. spełnia warunki do przyznania emerytury dla górnika w wieku 50 lat, gdyż posiada co najmniej 15-letni okres pracy górniczej wymieniony w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej (liczony pojedynczo) oraz ogólny staż górniczy wynoszący co najmniej 25 lat okresów pracy górniczej (16 lat pracy w drużynie ratowniczej liczonej w wymiarze półtorakrotnym, co wynosi 24 lata oraz 4 lata pracy wykonywanej pod ziemią w kopalni węgla). Okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, ale i tak Karol L. spełni warunki do przyznania emerytury górniczej w dniu ukończenia 50 lat życia.

Podstawa prawna
- Art. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy Karta Nauczyciela (Dz.U. nr 167, poz. 1397).

Emerytura górnicza bez względu na wiek

Emerytura górnicza bez względu na wiek przysługuje pracownikom, którzy przez okres co najmniej 25 lat wykonywali pracę górniczą pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Gdy prawo do emerytury górniczej nabywane jest bez względu na wiek, do okresu uprawniającego do emerytury górniczej przyjmuje się także okres urlopu górniczego (do pięciu lat) czy też okres świadczenia górniczego (do trzech lat).

Górnikom, którzy posiadają co najmniej 15-letni okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i którzy skorzystali przynajmniej w części z udzielonego im urlopu górniczego lub świadczenia górniczego, występującym o emeryturę górniczą bez względu na wiek, do wymaganego 25-letniego okresu pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wliczone zostaną okresy:

- służby wojskowej, poprzedzonej pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
- niezdolności do pracy, za które wypłacono wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy, poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
- pełnienia z wyboru funkcji w organach związków zawodowych, zrzeszających górników węgla kamiennego,
- jeżeli górnik, łącznie z urlopem górniczym lub świadczeniem górniczym, spełnia warunki do emerytury górniczej bez względu na wiek.


Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r. uwzględnia się okresy pracy górniczej (wymienione w art. 36 ust. 1 i ustawy emerytalnej), równorzędnej z pracą górniczą (art. 36 ust. 3 ustawy emerytalnej) oraz okresy zaliczane do pracy górniczej (art. 38 ustawy emerytalnej), będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy emerytalnej, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się wtedy, gdy praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Okresy podlegania ubezpieczeniu z innego tytułu niż praca górnicza lub równorzędna z pracą górniczą czy też okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie pozostają bez wpływu na prawo do górniczej emerytury.

Obliczając okres pracy górniczej, do przyznania emerytury bez względu na wiek i z art. 34 ustawy emerytalnej nie przyjmuje się innych okresów niż wymienione w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej. Przy ustalaniu 5- lub 15-letniego okresu pracy górniczej wymienione w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej okresy pracy przyjmuje się w wymiarze pojedynczym.

Warto jednak wiedzieć, że niektóre okresy pracy górniczej (wymienione w art. 37 ustawy emerytalnej) uwzględnia się w wymiarze półtorakrotnym.

PRZYKŁAD: USTALANIE STAŻU EMERYTALNEGO
Janusz C. ma zamiar przejść na emeryturę w kwietniu 2009 r. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpi 30 kwietnia 2009 r. Przez 19 lat wykonywał pracę górniczą pod ziemią. Od dziesięciu lat pełni funkcje w związku zawodowym zrzeszającym pracowników kopalń. W okresie swej pracy przebywał na zwolnieniu lekarskim przez pięć lat, w tym przez dwa lata, kiedy pracował pod ziemią. Janusz C. spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r., ponieważ posiada co najmniej 25-letni okres pracy górniczej łącznie z okresem równorzędnym z pracą górniczą (okres sprawowania funkcji związkowej) i okresem zaliczanym do pracy górniczej (pobierania zasiłku chorobowego), w tym 15 lat pracy górniczej pod ziemią.

Podstawa prawna
- Art. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy Karta Nauczyciela (Dz.U. nr 167, poz. 1397).

Emerytura na zasadach obowiązujących od 2007 roku

Od 1 stycznia 2007 r. obowiązują nowe regulacje dotyczące przyznawania emerytur górniczych. Zmodyfikowano katalog okresów mających wpływ
na prawo do emerytury górniczej, a także zrezygnowano z uwzględniania przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej okresów zaliczanych do pracy górniczej. Ograniczono także okresy pracy uprawniające do skorzystania z emerytury bez względu na wiek.

Możliwość przejścia na emeryturę górniczą na warunkach określonych w art. 50a i art. 50e ustawy emerytalnej mają zarówno pracownicy urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., jak i po 31 grudnia 1948 r. Jednakże od ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. dodatkowo wymaga się spełnienia warunku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na potrzeby budżetu państwa.

Dla przyznania emerytury górniczej – w myśl art. 50a lub 50e – nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy. W sytuacji jednak gdy ubezpieczony kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy, z którym pozostaje w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy przed dniem nabycia prawa do emerytury, prawo do emerytury górniczej zostanie zawieszone do czasu ustania przyczyny powodującej zawieszenie emerytury (do rozwiązania stosunku pracy).

Pracownicy, którzy spełnią określone w art. 50a lub 50e ustawy emerytalnej warunki do przyznania emerytury górniczej, będą mieli do niej prawo, chociażby wniosek o przyznanie tej emerytury złożyli po 2008 roku. Ustalenie wysokości emerytury górniczej następuje na zasadach określonych w art. 53 ustawy emerytalnej, z uwzględnieniem art. 51 tej ustawy (zastosowanie przeliczników – w zależności od rodzaju wykonywanej pracy: 1,2 proc., 1,4 proc., 1,5 proc. czy też 1,8 proc.), z tym że przy ustalaniu wysokości emerytur górniczych łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat.

Górnicza emerytura (zgodnie z art. 50a ustawy emerytalnej) przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął 55 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej), albo
- osiągnął 50 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy),
- nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się wtedy, gdy praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. Trzeba pamiętać o nowym katalogu okresów pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą (art. 50c ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej). Przy ustalaniu 10- albo 15-letniego okresu pracy górniczej (art. 50c ust. 1) liczy się go w wymiarze pojedynczym.

Niektóre okresy pracy zalicza się przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym (art. 50d).

Według nowych zasad prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek przysługuje pracownikom po spełnieniu następujących warunków:

- gdy wykonywali pracę pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 25 lat,
- nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Do okresów pracy górniczej bez względu na wiek zalicza się także okresy:

- niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne,
- czasowego oddelegowania pracowników, o których mowa w art. 50c ust. 1 pkt 6, do zawodowego pogotowia ratowniczego w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, w KGHM Polska Miedź Oddziale Jednostki Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie lub w okręgowych stacjach ratownictwa górniczego
- bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy.

PRZYKŁAD: OKRESY PRACY GÓRNICZEJ
Janusz W. pracuje w kopalni. W kwietniu 2008 r. będzie miał 25 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, z tym że w okresie tej pracy górniczej pobierał przez sześć miesięcy zasiłek chorobowy w związku z wypadkiem przy pracy, któremu uległ w lipcu 2004 r. Chciałby przejść na emeryturę w maju 2008 r. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy zalicza się do okresów pracy górniczej (25 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy), jeżeli były poprzedzone bezpośrednio pracą górniczą wykonywaną pod ziemią i w pełnym wymiarze czasu pracy i przypadały w czasie trwania stosunku pracy.

Podstawa prawna
- Art. 50a–50e ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Emerytura w wieku obniżonym

Osoby, które nie spełniają warunków do przyznania emerytury górniczej, a mają pięcioletni okres pracy górniczej, mogą przejść na emeryturę w obniżonym wieku. Prawo to przysługuje urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., jak i po 31 grudnia 1948 r. Z emerytury tej można skorzystać w 2009 roku i po tej dacie.

Na emeryturę w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący mogą przejść osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które:

- posiadają wymagany staż emerytalny (20 lat okresów składkowych i nieskładkowych dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn),
- nie spełniają warunków do emerytury górniczej na nowych zasadach (określonej w art. 50a ustawy
emerytalnej),
- posiadają co najmniej pięć lat:
- pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią, albo
- pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki.




Wiek powszechnie obowiązujący to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Podlega on obniżeniu o sześć miesięcy za każdy pełny rok pracy, nie więcej niż o 15 lat.

Osoby urodzone po 1948 roku, a przed 1969 rokiem, mogą przejść na emeryturę wcześniejszą w obniżonym wieku, jeżeli:

- nie później niż do 31 grudnia 2008 r. spełnią wszystkie warunki wymienione wyżej oraz
- nie przystąpiły do OFE albo zgłoszą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

W celu przyznania omawianej emerytury wniosek należy złożyć przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego. Jeżeli wniosek zostanie złożony po tym terminie, osoby urodzone po 1948 roku będą miały obliczoną emeryturę (przysługującą osobom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny) według nowych zasad.

Podstawa prawna
- Art. 46 w zw. z art. 39 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, 353 z późn. zm.).

PRZYKŁAD: ZASADY OBNIŻANIA WIEKU EMERYTALNEGO
Jan Z. przez osiem lat wykonywał prace w kopalni węgla (wymienione w art. 50c ust. 1 pkt 5). W marcu 2008 r. ukończył 60 lat. Już dzisiaj posiada 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, łącznie z okresem wykonywania tej pracy. Chciałby przejść na emeryturę w maju 2010 r. Z uwagi na to, że Jan Z. urodził się przed 1 stycznia 1949 r., nie wymaga się do przyznania emerytury w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący, aby uprawnienia dotyczące stażu i wieku obniżonego spełnił nie później niż do 31 grudnia 2008 r. Jan Z. spełni warunki do przyznania emerytury w dniu ukończenia 61 lat. Wykonywanie pracy na odkrywce przez osiem lat daje mu uprawnienie do wcześniejszego przejścia na emeryturę. Wiek 65 lat ulega obniżeniu o sześć miesięcy za każdy pełny rok takiej pracy, nie więcej niż o 15 lat. Jan Z. może przejść na emeryturę w wieku 61 lat. W maju 2010 r. będzie miał ukończone 62 lata.

Emerytura za pracę w szczególnych warunkach

Wniosek o emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być złożony również po 31 grudnia 2008 r., ale przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego.

Pracownik, który stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazach A dział I i B dział IV poz. 8 i 9 stanowiących załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, może przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania takiej pracy.

Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach dotyczy ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jak i po 31 grudnia 1948 r. Jednakże dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. dodatkowo wymaga się, aby:

- warunki do przyznania emerytury (dotyczące wieku, stażu ogólnego i szczególnego) były spełnione nie później niż do 31 grudnia 2008 r. oraz
- ubezpieczeni ci nie byli członkami OFE lub też złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na konto budżetu państwa.

Ważne! Osoby, które do końca 2008 roku nie ukończą wymaganego wieku emerytalnego, mogą przejść na emeryturę na podstawie art. 184. Zatem urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mogą przejść na wcześniejszą emeryturę w wieku obniżonym i z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jeśli warunki dotyczące stażu ogólnego, w tym szczególnego, spełnią 1 stycznia 1999 r., nie przystąpili do OFE i w przypadku pracowników rozwiążą stosunek pracy

Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A dziale I rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w górnictwie), nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Natomiast pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,
- ma wymagany okres zatrudnienia (20 lat okresów składkowych i nieskładkowych dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn) w tym co najmniej dziesięć lat wykonywał prace wymienione w dziale IV wykazu B.

Podstawa prawna
- Art. 46 w zw. z art. 32, art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).