Wniosek o emeryturę pracowniczą może być złożony po 2008 roku, ale przed ukończeniem przez osobę zainteresowaną powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego w przypadku kobiet 60 lat, a w przypadku mężczyzn 65 lat.

Warunki zależą od daty urodzenia i płci wnioskodawcy

Z wcześniejszej emerytury pracowniczej mogą skorzystać kobiety i mężczyźni urodzeni przed 1949 rokiem oraz kobiety urodzone w latach 1949–1953.

Ubezpieczeni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), mogą przejść na emeryturę:

- kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
- mężczyzna – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy albo po nowelizacji ustawy emerytalnej, która obowiązuje od 8 maja 2008 r. – jeżeli osiągnął 60 lat i ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Emerytura ta przysługuje osobom, które ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, były pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy. Od obowiązku spełnienia tych dwóch warunków są wyjątki (czytaj niżej: Ostatnie ubezpieczenie występującego o emeryturę).

PRZYKŁAD: EMERYTURA DLA KOBIETY Z 30-LETNIM STAŻEM
Kobieta zatrudniona na podstawie umowy o pracę przez 20 lat u tego samego pracodawcy ukończyła w 2008 roku 55 lat oraz udowodniła 31 lat składkowych i nieskładkowych. Nie przystapiła do OFE. Jeśli złoży wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, ZUS jej ją przyzna, gdyż spełnia wszystkie wymagane warunki – ukończyła 55 lat, ma 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, przed złożeniem wniosku pozostawała w stosunku pracy przez co najmniej sześć miesięcy oraz nie przystąpiła do OFE.
PRZYKŁAD: WYSTĄPIENIE Z OTWARTEGO FUNDUSZU EMERYTALNEGO
Maria P., urodzona w 1951 roku, w 1999 roku zdecydowała się przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego. Wiedziała, iż brak umowy z funduszem daje możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury, jeśli wszystkie warunki zostaną spełnione do końca 2006 roku. Mimo iż spełniła warunki do tej daty, z powodu obaw o zwolnienie z pracy po nabyciu prawa do emerytury nie złożyła dotychczas wniosku o to świadczenie. Gdy przed ukończeniem 60 lat wystąpi o wcześniejszą emeryturę, ZUS przyzna jej to świadczenie, jeśli będzie równocześnie wnioskowała o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa i spełni warunki dotyczące pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę.

Prawo do wcześniejszej emerytury pracowniczej mogą także nabyć osoby urodzone po 1948 roku, a przed 1969 rokiem, jeżeli warunki dotyczące wieku, wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych, a w niektórych przypadkach niezdolności do pracy spełnią do 31 grudnia 2008 r. W przypadku osób z wymienionej grupy wiekowej nabycie prawa do emerytury uzależnione jest również od nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Konieczność spełnienia przez osoby urodzone w latach 1949–1968 warunku dotyczącego wieku emerytalnego wymaganego do przyznania emerytury pracowniczej (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) najpóźniej 31 grudnia 2008 r. oznacza, iż w rzeczywistości z uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowniczej dla tej grupy wiekowej mogą skorzystać jedynie kobiety urodzone w latach 1949–1953. Mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nie ukończą bowiem 60 lat do końca 2008 roku.

Obowiązek udowodnienia stażu oraz wieku emerytalnego do końca 2008 roku nie oznacza, iż do tej daty musi być również zgłoszony wniosek o emeryturę pracowniczą. Wniosek ten może być złożony również po 31 grudnia 2008 r., ale nie później niż przed dniem ukończenia przez wnioskodawcę powszechnego wieku emerytalnego, który w przypadku kobiet wynosi 60 lat. Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje bowiem osobom, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego.

Z powyższego wynika, że kobiety urodzone przed 1949 rokiem w 2009 roku wniosku o emeryturę pracowniczą złożyć nie mogą. Mogą natomiast go złożyć kobiety urodzone w 1949 roku, choć muszą to uczynić najpóźniej w dniu poprzedzającym ukończenie 60 lat. Z kolei kobiety urodzone w latach 1950–1953 będą mogły złożyć wniosek odpowiednio najpóźniej w 2010, 2011, 2012 i 2013 roku, choć w każdym przypadku przed dniem ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Jeżeli złożą wniosek po tym terminie, emerytura nie zostanie im obliczona na starych zasadach.

Konieczność spełnienia warunków wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej do końca 2008 roku nie dotyczy:

- pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę,
- pozostawania w stosunku pracy przez co najmniej sześć miesięcy w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Ponieważ dwa wymienione wyżej warunki muszą być spełnione w okresie poprzedzającym zgłoszenie wniosku o emeryturę, a wniosek ten może być złożony również po 31 grudnia 2008 r., oczywiste jest, że nie można wymagać ich spełnienia do końca 2008 roku. Należy podkreślić, iż uzyskanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy (o ile jest ono niezbędne do przyznania emerytury) również może nastąpić po 31 grudnia 2008 r. (ale całkowita niezdolność do pracy musi powstać przed 1 stycznia 2009 r.). Dotyczy to także nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.

Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 2005 roku zniosła warunek rozwiązania stosunku pracy jako niezbędny do przyznania emerytury pracowniczej osobom, które przed wystąpieniem o nią były pracownikami. Obecnie osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., występujące o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, nie muszą w celu otrzymania pozytywnej decyzji ZUS rozwiązywać stosunku pracy z pracodawcą, u którego do tej pory pracowały. Jednak w takim przypadku muszą liczyć się z tym, że ZUS – zgodnie z przepisami – nie podejmie wypłaty świadczenia po jego przyznaniu. Aż do czasu rozwiązania stosunku pracy emerytura będzie zawieszona. Prawo do emerytury ulega bowiem zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Dla uniknięcia zawieszenia prawa do emerytury wystarczy rozwiązać stosunek pracy. Można go ponownie nawiązać, nawet następnego dnia po rozwiązaniu umowy, i wówczas prawo do emerytury nie jest zawieszane.

PRZYKŁAD: TERMIN ZGŁOSZENIA WNIOSKU O EMERYTURĘ
Anna R. udowodniła 32-letni okres składkowy i nieskładkowy. 15 sierpnia 2008 r. ukończy 55 lat. Nie zamierza jednak obecnie składać wniosku o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, gdyż ma bardzo dobrze płatną pracę, z której przychód i tak powodowałby konieczność zawieszenia świadczenia. Anna R. będzie mogła wniosek o emeryturę pracowniczą złożyć również po 31 grudnia 2008 r., ale nie później niż w dniu poprzedzającym dzień osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, tj. najpóźniej do 14 sierpnia 2013 r.
PRZYKŁAD: SPEŁNIENIE NIEKTÓRYCH WARUNKÓW PO 31 GRUDNIA 2008 R.
Barbara K., urodzona w 1953 roku, w 1999 roku przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. W styczniu 2008 r. ukończyła wiek wymagany do przyznania tzw. wcześniejszej emerytury pracowniczej (55 lat). Udowodniła również 20 lat składkowych i nieskładkowych. Ubezpieczona będzie mogła uzyskać emeryturę pracowniczą, jeśli uzyska orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa. Obydwa warunki może spełnić również po 31 grudnia 2008 r., ale całkowita niezdolność musi powstać przed 2009 rokiem.
PRZYKŁAD: ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY TYLKO Z JEDNYM PRACODAWCĄ
Maria K. urodziła się w 1953 roku. Obecnie jest zatrudniona u dwóch pracodawców (u jednego na cały etat, a u drugiego na pół etatu). Po ukończeniu 55 lat zamierza zwolnić się z jednego zakładu pracy, a następnie złożyć wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. ZUS przyzna jej prawo do świadczenia (jeśli zostaną spełnione pozostałe warunki), ale je zawiesi z powodu nierozwiązania wszystkich stosunków pracy.
PRZYKŁAD: EMERYTURA DLA MĘŻCZYZNY CZĘŚCIOWO NIEZDOLNEGO DO PRACY
Mężczyzna ukończył 60 lat, udowodnił 27 lat składkowych i nieskładkowych i złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Lekarz orzecznik ZUS stwierdził u niego częściową niezdolność do pracy, w związku z czym ZUS nie przyzna mu świadczenia. Wyjaśnić trzeba, że brak całkowitej niezdolności do pracy będzie również przeszkodą do przyznania świadczenia po wejściu w życie w maju nowelizacji ustawy emerytalnej. Zainteresowany nie udowodni bowiem 35-letniego stażu ubezpieczeniowego.
PRZYKŁAD: UPRAWNIENIA MĘŻCZYZNY URODZONEGO PO 1948 ROKU
Marian B. (urodzony 12 marca 1949 r.) jest całkowicie niezdolny do pracy i udowodnił 27-letni okres składkowy i nieskładkowy. Wcześniejszy wiek emerytalny ukończy dopiero w 2009 roku. W związku z tym, w myśl obecnie obowiązujących przepisów, nie będzie mógł uzyskać emerytury pracowniczej. Możliwość przyznania tego świadczenia pojawiłaby się dopiero wtedy, gdyby po raz kolejny ustawodawca przedłużył o rok graniczny termin na spełnienie warunków przewidzianych dla osób urodzonych w latach 1949–1968.

Podstawa prawna
- Art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
- Art. 1, 4 ustawy z 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 17, poz. 95).
- Art. 1 ustawy z 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 67, poz. 411).


Uprawnienia mężczyzn z długim stażem pracy

Od 8 maja 2008 r. z emerytury pracowniczej mogą skorzystać mężczyźni urodzeni przed 1949 rokiem, jeśli ukończą 60 lat i posiadają co najmniej 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Po zmianie ustawy emerytalnej z emerytury pracowniczej mogą skorzystać mężczyźni po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli mają co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostali uznani za całkowicie niezdolnych do pracy. Nowelizacja nie zmieniła pozostałych warunków wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej. Oznacza to, że 60-letni mężczyźni, którzy udowodnili 35-letni staż ubezpieczeniowy, będą mogli uzyskać to świadczenie, jeżeli posiadali status pracownika ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, oraz pozostawali w stosunku pracy przez co najmniej sześć miesięcy w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od obowiązku spełnienia tych warunków są wyjątki, które omawiamy niżej.

Z prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów obowiązujących od maja tego roku skorzystają mężczyźni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r.,
tj. urodzeni w latach 1943–1948, gdyż urodzeni przed 1943 rokiem osiągnęli już powszechny wiek emerytalny – 65 lat.

Pamiętać trzeba, że osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. nie muszą spełniać wszystkich wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej warunków do 31 grudnia 2008 r. Nowelizacja nie wprowadza w tym zakresie żadnych zmian. Należy jednak podkreślić, iż w praktyce mężczyźni z 35-letnim stażem uzyskają prawo do tego świadczenia tylko wtedy, gdy wymagany wiek 60 lat ukończą najpóźniej do 31 grudnia 2008 r. Wiek 60 lat ukończą bowiem po tej dacie mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r.

Mężczyźni spełniający warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej mogą złożyć wniosek o tę emeryturę po 2008 roku, ale przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (65 lat). Gdy złożą wniosek po tej dacie, otrzymają emeryturę z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Emerytura dla osoby urodzonej przed 1949 rokiem będzie jednak zawsze obliczona na starych zasadach.

PRZYKŁAD: UPRAWNIENIA MĘŻCZYZNY Z 40-LETNIM STAŻEM URODZONEGO W 1949 ROKU
Jan W. urodził się 16 maja 1949 r., więc 60 lat ukończy w 2009 roku. Zatrudniony jest nieprzerwanie od 1 czerwca 1968 r. (niedługo łączny staż będzie wynosił 40 lat, w tym dwa lata zasadniczej służby wojskowej oraz kilkanaście lat prowadzenia jednoosobowo działalności gospodarczej). Przez ostatnie kilkanaście miesięcy pracował na podstawie umowy o pracę. Ponieważ do końca 2008 roku zainteresowany nie ukończy 60 lat, nie będzie mógł uzyskać wcześniejszej emerytury pracowniczej.
PRZYKŁAD: UMOWA ZLECENIA W CZASIE ŚWIADCZENIA PRZEDEMERYTALNEGO
Bolesław P. ma 62 lata. Od stycznia 2004 r. otrzymuje świadczenie przedemerytalne, na które przeszedł w związku z likwidacją stanowiska pracy. Tak więc ostatnią umową przed przyznaniem tego świadczenia była umowa o pracę. Bolesław P. udowodnił 39 lat składkowych i nieskładkowych, w tym osiem lat działalności gospodarczej. W czasie pobierania świadczenia przedemerytalnego podjął na jeden miesiąc pracę na umowę zlecenia, z tytułu której został objęty ubezpieczeniami społecznymi. Ponieważ nie spełni on warunku pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą, ZUS nie przyzna mu tego świadczenia.

Podstawa prawna
- Art. 29 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
- Art. 1 ustawy z 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 67, poz. 411).

Ostatnie ubezpieczenie występującego o emeryturę

Do uzyskania emerytury pracowniczej nie zawsze wystarczy ukończenie obniżonego o pięć lat wieku emerytalnego i udowodnienie długiego stażu pracy. Trzeba także w okresie poprzedzającym ubieganie się o to świadczenie być ubezpieczonym z tytułu stosunku pracy.

O specyficznym charakterze emerytury pracowniczej decyduje konieczność spełnienia warunków dotyczących pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym – z tytułu stosunku pracy przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Omawiana emerytura przysługuje bowiem osobom, które ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę były pracownikami, a więc pozostawały w stosunku pracy. Nie ma przy tym znaczenia podstawa nawiązania stosunku pracy, może to być umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór. Emerytury pracowniczej nie otrzymają zatem (poza wyjątkami omówionymi niżej) osoby, które przed złożeniem wniosku wykonują umowy zlecenia, agencyjne czy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Warto zwrócić uwagę, że otrzymanie emerytury pracowniczej uzależnione jest od bycia ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, pracownikiem, a nie od bycia pracownikiem bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Oznacza to, że wymóg pozostawania ostatnio ubezpieczonym z tytułu stosunku pracy spełniony jest także w przypadku pobierania w okresie bezpośrednio poprzedzającym zgłoszenie wniosku na przykład renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego. Istotne jest to, by przed nabyciem uprawnień do jednego z tych świadczeń zainteresowany pozostawał w ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy, a w czasie posiadania prawa do nich nie zgłosił się albo nie został zgłoszony do ubezpieczenia z innego tytułu niż stosunek pracy.

PRZYKŁAD: UBEZPIECZENIE PRACOWNICZE PRZED ZGŁOSZENIEM WNIOSKU
Paweł K. był zatrudniony w ramach stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę. Stosunek pracy rozwiązał 31 marca 2008 r., a 15 kwietnia 2008 r. zgłosił wniosek o emeryturę. Ponieważ pomiędzy 1 a 14 kwietnia 2008 r. nie pozostawał w ubezpieczeniu z innego tytułu niż stosunek pracy, ZUS uznał, że warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym został spełniony.
PRZYKŁAD: WŁASNA FIRMA PRZED NABYCIEM PRAWA DO RENTY
Barbara M. zgłosiła niedawno wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Przez trzy ostatnie lata była na rencie z tytułu niezdolności do pracy. Przed jej przyznaniem prowadziła przez rok pozarolniczą działalność gospodarczą i była z tego tytułu ubezpieczona. W przedstawionej sytuacji ZUS uzna, że zainteresowana nie była ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, pracownikiem. Ostatnim tytułem ubezpieczenia było bowiem prowadzenie działalności gospodarczej.
PRZYKŁAD: USTALENIE 24-MIESIĘCZNEGO OKRESU UBEZPIECZENIA
Bronisław K. wystąpił o wcześniejszą emeryturę pracowniczą na początku listopada 2007 r. W okresie od 1 stycznia 2002 r. do 31 lipca 2005 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a następnie od 1 sierpnia do 30 listopada 2005 r. podlegał ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Od 1 grudnia 2005 r. do 30 kwietnia 2006 r. ponownie pozostawał w stosunku pracy, będąc z tego tytułu ubezpieczony. Po ustaniu zatrudnienia przez następne 18 miesięcy, aż do czasu wystąpienia o emeryturę, pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Przez ostatnie dwa lata poprzedzające miesiąc złożenia wniosku o emeryturę zainteresowany pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym tylko przez pięć miesięcy. Ustalając 24-miesięczny okres podlegania ubezpieczeniom, ZUS wyłączył jednak okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i wziął pod uwagę przy ustalaniu ubezpieczenia pracowniczego okres od 1 maja 2004 r. do 30 kwietnia 2006 r. W tym czasie zainteresowany pozostawał w zatrudnieniu przez 20 miesięcy, co oznacza, że spełnił warunek pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym przynajmniej przez sześć miesięcy.

Może się zdarzyć, że wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą zostanie zgłoszony po rozwiązaniu stosunku pracy, ale w okresie między ustaniem zatrudnienia a zgłoszeniem wniosku o emeryturę osoba zainteresowana będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż stosunek pracy. W takiej sytuacji warunek bycia ostatnio (pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym) nie zostanie spełniony. Nie ma natomiast wpływu na przyznanie prawa do emerytury fakt, iż osoba występująca o świadczenie pozostawała w ubezpieczeniu społecznym z innego tytułu niż stosunek pracy po dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, a przed jej przyznaniem.

W wyjątkowych przypadkach ZUS przyzna prawo do emerytury pracowniczej mimo pozostawania przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie w ubezpieczeniu z innego tytułu niż stosunek pracy. Warunku bycia ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, pracownikiem nie musi spełnić osoba, która przez cały wymagany do uzyskania tego świadczenia okres ubezpieczenia (30, 20 lat w przypadku kobiet, 25, 35 lat w przypadku mężczyzn) pozostawała w ubezpieczeniu pracowniczym. Osoba taka nie musi także, o czym mowa niżej, udowadniać sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia w ciągu ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia.

Przyznanie emerytury pracowniczej uzależnione jest nie tylko od bycia ostatnio, przed złożeniem wniosku o emeryturę, pracownikiem, ale także od podlegania ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy przez określony czas. Emerytura przysługuje osobom, które w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy przynajmniej przez sześć miesięcy.

Należy przypomnieć, iż okresem pozostawania w stosunku pracy jest okres przypadający od dnia nawiązania tego stosunku do dnia jego ustania. W związku z tym do wymaganych sześciu miesięcy ubezpieczenia pracowniczego ZUS wlicza również okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub świadczeń pieniężnych wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa.

Ważne! Nie ma wpływu na przyznanie prawa do emerytury fakt, iż osoba występująca o świadczenie podlegała ubezpieczeniom z innego tytułu niż stosunek pracy po dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, a przed jej przyznaniem

Natomiast przy ustalaniu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu ZUS wyłącza okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, dobrowolnego kontynuowania ubezpieczenia oraz opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad członkiem rodziny.

Ustalając 24-miesięczny okres ubezpieczenia, ZUS uwzględnia kolejne miesiące podlegania ubezpieczeniu albo ubezpieczeniom. Oznacza to, że między tymi miesiącami mogą występować przerwy.

Od obowiązku spełnienia warunku pozostawania w stosunku pracy przynajmniej przez sześć miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym są dwa wyjątki. Pierwszy dotyczy osób, które w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zatem osoba przechodząca z renty na emeryturę może legitymować się jakimkolwiek okresem ubezpieczenia pracowniczego. Drugi wyjątek dotyczy natomiast osób, które przez cały wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej staż emerytalny podlegały ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy.

PRZYKŁAD: EMERYTURA PO ŚWIADCZENIU PRZEDEMERYTALNYM
Marian P. po rozwiązaniu stosunku pracy z powodu zwolnień grupowych nabył prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługującego bez względu na wiek osobom, które udowodniły staż ubezpieczeniowy w wymiarze 40 lat. W czasie posiadania uprawnień do tego świadczenia nie wykonywał żadnej działalności zarobkowej. Po ukończeniu 60 lat złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Sprawdzając, czy zostały spełnione warunki wymagane do jej przyznania, ZUS uzna, że wymóg pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym został spełniony, gdyż ostatnim tytułem do ubezpieczenia przed uzyskaniem świadczenia przedemerytalnego był stosunek pracy.
PRZYKŁAD: WŁASNA FIRMA MIĘDZY USTANIEM ZATRUDNIENIA A ZGŁOSZENIEM WNIOSKU
Barbara P. przez ostatnie trzy lata była zatrudniona w ramach stosunku pracy, podlegając z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą. Z końcem lutego 2008 r. rozwiązała stosunek pracy i zaczęła obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Na początku kwietnia 2008 r. zgłosiła wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Ponieważ ostatnim ubezpieczeniem przed zgłoszeniem wniosku było ubezpieczenie z innego tytułu niż stosunek pracy, ZUS wyda decyzję odmawiającą przyznania emerytury.
PRZYKŁAD: UBEZPIECZENIE PRACOWNICZE PRZEZ CAŁY STAŻ EMERYTALNY
Maria K. udowodniła 32 lata pozostawania w stosunku pracy i podlegania z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Po ustaniu zatrudnienia z końcem 2007 roku rozpoczęła wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, z tytułu której podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W marcu 2008 r. zgłosiła wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Mimo że ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie podlegała ubezpieczeniom z innego tytułu niż stosunek pracy, ZUS przyznał jej emeryturę. Ubezpieczenie z tytułu prowadzenia działalności nie przeszkodziło w przyznaniu świadczenia z uwagi na udowodnienie 30 lat pracy na podstawie umowy o pracę.
PRZYKŁAD: EMERYTURA DLA OSOBY Z DŁUGIM STAŻEM PRACY
Maria D. złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą 25 marca 2008 r. Lekarz orzecznik ZUS uznał ją za całkowicie niezdolną do pracy. Od 1 grudnia 2007 r. do 29 lutego 2008 r. pozostawała w stosunku pracy. Przed podjęciem zatrudnienia przez ponad trzy lata nieprzerwanie prowadziła działalność gospodarczą, podlegając z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Udowodniła 26 lat okresów składkowych i nieskładkowych, z czego ponad 21 lat była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. ZUS uznał, że pozostawanie w stosunku pracy zaledwie przez trzy miesiące w ciągu dwóch lat ubezpieczenia, przypadających przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą, nie było przeszkodą do przyznania tego świadczenia. Maria D. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę przez wymagany od kobiety uznanej za całkowicie niezdolną do pracy staż emerytalny (20 lat).
PRZYKŁAD: ZLECENIE PO ZGŁOSZENIU WNIOSKU, A PRZED PRZYZNANIEM EMERYTURY
Piotr G. rozwiązał stosunek pracy z końcem stycznia 2008 r. Kilka dni później złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę. W marcu 2008 r., jeszcze przed wydaniem decyzji przez ZUS, rozpoczął wykonywanie umowy zlecenia, z tytułu której podlega ubezpieczeniom społecznym. Ponieważ ostatnim tytułem do ubezpieczenia przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę był stosunek pracy, fakt podlegania ubezpieczeniom z innego tytułu niż stosunek pracy po zgłoszeniu wniosku o to świadczenie nie przeszkodził w przyznaniu mu przez ZUS wcześniejszej emerytury.

Podstawa prawna
- Art. 29 ust. 2 i 3, art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Konieczny długi staż emerytalny

Nazwa – emerytura pracownicza jest nieco myląca. Sugeruje bowiem, że mogą ją otrzymać tylko osoby, którzy przez całe życie zawodowe były pracownikami. Nie jest to jednak prawdą.

Ustalając wymagany przez przepisy staż ubezpieczeniowy – okres składkowy i nieskładkowy (30- albo 20-letni w przypadku kobiet i 25- albo 35-letni w przypadku mężczyzn), ZUS bierze pod uwagę nie tylko okresy pozostawania w stosunku pracy, ale również inne udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe.

Okresy składkowe to okresy aktywności zawodowej, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne albo ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również niektóre okresy, za które składka nie została opłacona z uwagi na brak takiego obowiązku. Należą do nich m.in.: okresy ubezpieczenia, czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby, pełnionej w Polsce służby (m.in. w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej), pobierania zasiłku macierzyńskiego. Natomiast okresy nieskładkowe to okresy braku aktywności zawodowej, za które nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne albo ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Należą do nich m.in.:

- okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów kodeksu pracy oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego i opiekuńczego) lub świadczenia rehabilitacyjnego,
- okresy pobierania zasiłku chorobowego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu obowiązku ubezpieczenia,
- przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem: – w wieku do lat czterech – w granicach do trzech lat na każde dziecko oraz łącznie, bez względu na liczbę dzieci – do sześciu lat,
– na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowo w granicach do trzech lat na każde dziecko,
- okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów,
- okres pobierania zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego.




Pełny katalog okresów składkowych i nieskładkowych zawiera art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wykaz ten można też znaleźć na stronie internetowej – www.zus.pl/default.asp?p=4&id=387

Przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury pracowniczej w niektórych przypadkach istnieje również możliwość zaliczenia tzw. okresów uzupełniających, potocznie zwanych okresami rolnymi. Są to:

- okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki przewidziane w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed 1 lipca 1977 r.,
- okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed 1 stycznia 1983 r.

Okresy rolne mogą być zaliczane przy ustalaniu prawa do emerytury, w tym również wcześniejszej emerytury pracowniczej, tylko wtedy, gdy suma uwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych jest niższa niż wymagany staż ubezpieczeniowy i tylko w zakresie niezbędnym do ustalenia uprawnień.

Należy podkreślić, że okresy uzupełniające są uwzględniane przy ustalaniu uprawnień emerytalnych tylko wówczas, gdy nie zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie mogą się również czasowo pokrywać z okresami składkowymi i nieskładkowymi.

Ważne! Przy ustalaniu uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowniczej obowiązuje zasada, zgodnie z którą okresy nieskładkowe podlegają uwzględnieniu w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych. Okresy te zaliczane są z dokładnością co do jednego dnia

Trzeba pamiętać, że przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury pracowniczej ZUS nie może uwzględnić okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Taka możliwość została przewidziana tylko dla osób, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu odzyskania zdolności do pracy, jeśli okresy składkowe, nieskładkowe oraz rolne są krótsze od wymaganego stażu emerytalnego wynoszącego 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem zaliczenia okresów pobierania renty do stażu emerytalnego jest jednak ukończenie powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), natomiast emeryturę pracowniczą mogą uzyskać osoby, które tego wieku nie ukończyły.

PRZYKŁAD: UWZGLĘDNIENIE OKRESÓW NIESKŁADKOWYCH DO EMERYTURY
Kobieta udowodniła 24 lata, 3 miesiące oraz 6 dni okresów składkowych oraz 9 lat okresów nieskładkowych. Przy ustalaniu prawa do emerytury ZUS uwzględni jej, oprócz okresów składkowych, 1/3 okresów nieskładkowych z uwzględnieniem co do dnia, a więc 8 lat, 1 miesiąc i 2 dni. Tym samym zainteresowana spełni wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej warunek posiadania 30-letniego stażu ubezpieczeniowego.
PRZYKŁAD: UWZGLĘDNIENIE OKRESÓW ROLNYCH PRZY USTALANIU STAŻU EMERYTALNEGO
Barbara W. zamierza przejść na wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Staż ubezpieczeniowy wymagany do przyznania tego świadczenia dla kobiet, które nie mają orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy, wynosi 30 lat. Barbara W. udowodniła do tej pory 18 lat składkowych, 12 lat nieskładkowych oraz 9 lat opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. ZUS uwzględni jej przy ustalaniu prawa do emerytury 18 lat składkowych, 6 lat nieskładkowych (1/3 z 18) oraz 6 lat tzw. okresów rolnych (tyle lat brakuje do wymaganego 30-letniego stażu ubezpieczeniowego).

Podstawa prawna
- Art. 6, 7, 10, 10a, 29, 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).