Od 2009 roku wybrane osoby zatrudnione w tzw. szkodliwych warunkach powinny mieć prawo do emerytur pomostowych. Nie wiadomo jednak, czy takie świadczenia będą przyznawane. Rząd i związki zawodowe mają kompletnie odmienną wizję, kto i na jakich zasadach powinien z nich korzystać.
JOLANTA FEDAK
JEST ZA:
• maksymalnym ograniczeniem, do 130 tys. liczby osób odchodzących na wcześniejsze emerytury,
• nieprzyznaniem nauczycielom prawa do emerytur pomostowych,
• nadaniem prawa do emerytur pomostowych wyłącznie osobom urodzonym w latach 1949-1968.
JAN GUZ
JEST ZA:
• nadaniem prawa do emerytur pomostowych około 600 tys. osób,
• objęciem prawem do tych świadczeń nauczycieli,
• nadaniem prawa do wcześniejszych emerytur także osobom urodzonym po 1968 roku.
POLA KOMPROMISU: BRAK
1

Czy od 2009 roku muszą wejść w życie przepisy o emeryturach pomostowych?

Jolanta Fedak
Tak, ponieważ musimy dłużej pracować. Zmusza nas do tego rozsądek i sytuacja ekonomiczna: jesteśmy coraz starsi i jednocześnie mamy najmłodszych emerytów w Europie. Nie stać nas na to. Reforma emerytalna rozpoczęta w 1998 roku musi być w końcu dokończona. Ile lat może trwać prowizorka? Data wprowadzenia emerytur pomostowych jest ostateczna i będzie dotyczyć tylko osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub wykonujących prace o szczególnym charakterze.
Jan Guz
Pierwotnie wcześniejsze emerytury miały być przyznawane do końca 2006 roku. To, że termin ten przesunięto do końca tego roku, jest wynikiem braku ustawy o emeryturach pomostowych. To dlatego, że rząd, łamiąc ustalenia z partnerami społecznymi, poczynając od konsensusu z 1998 roku, przez ustalenia ekspertów medycyny pracy z 2006 roku forsuje swoje rozwiązania. Brak porozumienia z partnerami w tak istotnej sprawie może spowodować, że i w tym roku emerytury pomostowe nie zostaną uchwalone. A to oznacza konieczność kolejnego przesunięcia terminu obowiązywania dotychczasowych przepisów.
2

Czy prawo do emerytur pomostowych powinny mieć wyłącznie osoby urodzone w latach 1949-1968?

Jolanta Fedak
Generalnym założeniem nowego systemu emerytalnego jest jednolity wiek emerytalny dla wszystkich - 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. Wszystkie odstępstwa od tej zasady muszą mieć więc z natury rzeczy charakter incydentalny i przejściowy. Emerytury pomostowe to świadczenie o charakterze typowo przejściowym, wygasającym, spoza powszechnego systemu emerytalnego. Prawo do nich będą mieć tylko osoby urodzone od 1949 do 1968 roku. Daty te są powszechnie akceptowane.
Jan Guz
Propozycja rządu, aby emerytury pomostowe objęły tylko urodzonych od 1949 do 1968 roku, jest złamaniem uzgodnień zawartych między związkami, a rządem w 1998 roku. Jest także sprzeczne z art. 24 ustawy o emeryturach z FUS, który zapowiada ustanowienie emerytur pomostowych dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., nie wskazując innej daty granicznej. Przyznanie uprawnień do takiej emerytury tylko części osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze naruszać będzie konstytucyjną zasadę równości.
3

Czy należy ograniczać liczbę uprawnionych do emerytur pomostowych do 130 tys. osób?

Jolanta Fedak
Emerytury te powinny być wypłacane tylko osobom pracującym w najtrudniejszych warunkach, tj. takim, które nie mogą być w żaden sposób usunięte przez pracodawcę lub takim, które wykonują prace, w której odpowiadają za bezpieczeństwo innych osób i które wymagają największej sprawności psychofizycznej. O prawie do tych świadczeń powinny więc decydować jedynie kryteria medyczne i względy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego. Nie powinny natomiast mieć znaczenia względy natury politycznej. Z tego powodu zarówno wykaz rodzajów prac w szczególnych warunkach, jak wykaz prac o szczególnym charakterze opracowany został na podstawie raportu Komisji Ekspertów Medycyny Pracy powołanej w 1998 roku.
Jan Guz
Rząd nie ma rozeznania, ile osób pracuje w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze. Z szacunków dokonanych w latach 2002-2003 przez Centralny Instytut Ochrony Pracy wynika, że w tych latach na wcześniejsze emerytury nie mogła liczyć grupa około miliona osób. A takie są obecnie szacunki rządu. OPZZ szacuje liczbę potencjalnych beneficjentów tej ustawy na około 600-650 tys. Określanie przez rząd liczby osób, które mają skorzystać z emerytury pomostowej, w oderwaniu od faktycznej liczby tych, którzy podjęli zatrudnienie mając w perspektywie wcześniejszą emeryturę w przypadku, gdy stan zdrowia lub sytuacja na rynku pracy nie pozwolą na jej kontynuowanie, świadczy o tym, że człowiek nie jest podmiotem polityki społecznej. Jest traktowany instrumentalnie.
4

Czy nieuchwalenie emerytur pomostowych grozi podniesieniem składek na ubezpieczenia społeczne wpłacanych do ZUS?

Jolanta Fedak
Tak. Nieuchwalenie tej ustawy wpłynie negatywnie na i tak trudną sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, spowodowaną niekorzystnymi zmianami demograficznymi. Na przykład udział osób w wieku poprodukcyjnym wzrośnie w ciągu najbliższych pięciu lat o blisko 900 tys. Równocześnie liczba osób w wieku produkcyjnym spadnie o prawie 400 tys. W roku 2009 przewiduje się, iż deficyt FUS wyniesie ponad 55 mld zł. Składki na ubezpieczenia społeczne pokrywają zaledwie 74 proc. wydatków FUS.
Jan Guz
Od lat kolejne rządy straszą perspektywą bankructwa FUS. Dążą do skłócania poszczególnych grup zawodowych i zerwania solidarności międzypokoleniowej. Podejmują też decyzje, w wyniku których nie wpływają planowane środki na Fundusz Rezerwy Demograficznej, a dotacje do FUS rosną z roku na rok o blisko 20 mld zł. Nie podejmują też działań na rzecz zwiększenia wpływów do FUS - prowadzący działalność gospodarczą, rolniczą i pozarolniczą opłacają składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości całkowicie oderwanej od osiąganych dochodów. Od lat wiele firm zalega też z opłacaniem składek do ZUS.
5

Czy nauczyciele powinni otrzymać prawo do wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej?

Jolanta Fedak
Nie ma żadnego uzasadnienia, aby nauczycielom przysługiwało prawo do emerytury pomostowej. Tego rodzaju praca nie mieści się w przyjętej w projekcie ustawy definicji pracy o szczególnym charakterze. Zgodnie z nią za taką pracę może być uznana praca wymagającą szczególnej sprawności psychofizycznej, której obniżenie spowodowane naturalnym procesem starzenia się uniemożliwia, po osiągnięciu określonego wieku, jej wykonywanie w sposób zapewniający bezpieczeństwo publiczne.
Jan Guz
Podstawowym czynnikiem decydującym, czy dany rodzaj pracy powinien być wpisany do wykazu, powinny być aspekty medyczne i faktyczne warunki pracy. Powołany w 2005 roku Zespół Ekspertów Medycyny Pracy zaproponował definicje pracy w szczególnych warunkach i pracy w szczególnym charakterze. Zgodnie z nimi praca nauczycieli i wychowawców bezpośrednio związana z wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzieży - wykonywana w rozumieniu Karty Nauczyciela, ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich - powinna być zaliczona do prac o szczególnym charakterze.