Zwolnienie od kosztów sądowych może albo być ustawowe, albo sądowe. Zarówno pracownik (w sprawach, w których nie przysługuje mu zwolnienie ustawowe), jak i pracodawca będący osobą fizyczną (do którego nie mają zastosowania zwolnienia ustawowe od kosztów sądowych) może ubiegać się o zwolnienie przez sąd od takich kosztów. W jaki trybie uzyskać można takie zwolnienie?
Strona ubiegająca się o zwolnienie składa wniosek w tej sprawie wraz z oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do wniosku dołącza oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o jej stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według wzoru (załącznik do rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o sanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym - Dz.U. nr 27, poz. 200). Wniosek należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Złożenie wniosku do protokołu nie uchyla obowiązku sporządzenia oświadczenia o stanie majątkowym według ustalonego wzoru.
Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub w części. Częściowe może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie. Roszczenia te lub ich części sąd oznacza w postanowieniu o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd
Jeśli sąd uzna, że stan rodzinny, majątek i dochody wnioskodawcy nie dają podstaw do zwolnienia od kosztów sądowych, oddala wniosek. Odmowa nastąpi także w razie oczywistej bezzasadności dochodzonego roszczenia lub obrony praw. Odmowę zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia można zaskarżyć zażaleniem. W razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strona nie może ponownie domagać się zwolnienia powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.
Andrzej Marek
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy
