Spółka cywilna Quaero s.c. wypowiedziała pracownikowi umowę na czas nieokreślony z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia z powołaniem się na art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych. Wypowiedzenie zostało doręczone 30 maja 2007 r., a jako termin rozwiązania stosunku pracy wskazano 31 sierpnia 2007 r. Do 17 września 2007 r. pracodawca nie wypłacił odprawy. Czy w takiej sytuacji pracodawca naruszył prawo? Jak wygląda sprawa odsetek od odprawy i przedawnienia?

Należy przyjąć, że skoro odprawa wypłacana na podstawie art. 10 w zw. z art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników przysługuje w związku z rozwiązaniem stosunku pracy, to prawo do odprawy powstaje z upływem okresu wypowiedzenia - w analizowanym wypadku będzie to 31 sierpnia 2007 r. Po prostu z tym dniem staje się ona wymagalna, choć uprawnienie pracownika istnieje i wcześniej - tyle tylko, że nie może ono być zrealizowane. Nie wdając się w rozważania teoretyczne należy tylko wskazać, że dla nabycia prawa do odprawy jest ważne, aby przyczyna zwolnienia istniała w dacie składania oświadczenia woli pracodawcy o wypowiedzeniu lub zgodnych oświadczeń woli - w przypadku rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron. Nabycie samego prawa jest jednak tylko pewnym etapem na drodze do jego pełnej realizacji, co może nastąpić dopiero w dacie rozwiązania stosunku pracy. Warto też podkreślić, że nie ma żadnych przeszkód, by pracodawca wcześniej wypłacił odprawę - wtedy nie będzie mógł żądać jej zwrotu przed nadejściem terminu rozwiązania stosunku pracy, jako że spełnił roszczenie niewymagalne w rozumieniu art. 411 pkt 4 k.c.
Jeśli pracodawca nie wypłaci odprawy w dniu rozwiązania umowy to jest zobowiązany do uiszczenia odsetek ustawowych liczonych od pierwszego dnia opóźnienia, tj. od następnego dnia po rozwiązaniu umowy (1 września 2007 r.). Liczy się je przy tym od daty wymagalności odprawy i to za każdy dzień oddzielnie. Podobnie przedstawia się kwestia przedawnienia - odsetki jako roszczenie okresowe przedawniają się oddzielnie w każdym dniu. Ich byt jest uzależniony jednak od bytu roszczenia głównego, a zatem nie mogą przedawnić się później niż to roszczenie (por. art. 554 k.c.). Na gruncie odpraw ze zwolnień grupowych problem ten ma znikome znacznie, ponieważ zgodnie z art. 291 k.p. co do roszczenia głównego obowiązuje trzyletni termin przedawnienia. Obecnie odsetki wynoszą 11,5% w skali roku - nie jest to zatem dla pracodawcy zbyt dotkliwa sankcja, jednak warto podkreślić, że na wypadek sprawy w sądzie istnieje możliwość ich zwielokrotnienia - prawo przewiduje możliwość żądania odsetek od zaległych odsetek od daty wytoczenia powództwa (art. 482 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
Przepisy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników przewidują także możliwość dokonywania zwolnień indywidualnych - w efekcie nawet wówczas, gdy zostanie zwolniony jeden pracownik, nabędzie on prawo do odprawy, jeżeli wyłączny powód zwolnienia stanowią przyczyny zewnętrzne (niedotyczące pracownika). Oczywiście w zakresie wymagalności odprawy wszczęcie trybu indywidualnego nie powoduje żadnych modyfikacji. Przed złożeniem sprawy w sądzie warto jest jednak (powołując się na wskazane regulacje) odwiedzić pracodawcę z ugodowymi propozycjami - niekiedy bowiem jest tak, że opóźnienie jest spowodowane wyjątkowymi okolicznościami albo nawet pracodawca nie był go świadomy. W każdym razie należy już na etapie negocjacji z przełożonym doliczyć do należnej sumy odsetki za opóźnienie - przysługują one bowiem za sam fakt zbyt późnej wypłaty, niezależnie od winy pracodawcy.
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 8 oraz art. 10 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
■ Art. 291 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).