Zasadą w postępowaniu cywilnym (także w sprawach z zakresu prawa pracy) jest to, że wszystkie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie powinny zostać udowodnione. Czasami jednak wystarczy ich uprawdopodobnienie. W jakich sytuacjach jest to możliwe?
Uprawdopodobnienie to środek zastępczy dowodu. Jest to środek odformalizowany, mający na celu przyspieszenie postępowania. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 5 lipca 1967 r. (I PR 174/67, OSNC 1968/2/26), w procesie nie zawsze da się przeprowadzić każdy dowód bez reszty. Jest to często trudne ze względu na uwarunkowanie aktualnym stanem wiedzy, która nie zawsze jest w stanie dać stanowczą odpowiedź na każde pytanie. W takiej sytuacji sąd może, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy, uznać dowód za przeprowadzony, mając na uwadze wysoki stopień prawdopodobieństwa. Uprawdopodobnienie nie powinno opierać się jednak na samych twierdzeniach strony. Środkiem pozwalającym na uprawdopodobnienie może być np. pisemnie oświadczenie osób trzecich lub odformalizowane przesłuchanie tych osób.
Uprawdopodobnienie ma zastosowanie tylko w przypadkach, w których ustawa to wyraźnie przewiduje. Należą do nich m.in. sytuacje, w których:
- strona, która składa wniosek o wyłączenie sędziego, ma obowiązek uprawdopodobnić przyczynę wyłączenia (art. 50 par. 1 k.p.c.),
- sędzia ustanowi dla strony kuratora procesowego, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane (art. 144 par. 1 k.p.c.),
- strona, która nie zgłosiła zastrzeżeń dotyczących uchybienia przepisom postępowania, może się na te uchybienia powoływać w dalszym toku postępowania, o ile uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich bez swojej winy (art. 162 k.p.c.),
- strona, która składa wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, powinna uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek (art. 169 par. 1 k.p.c.),
- strona, która zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana (art. 281 k.p.c.),
- wniosek pozwanego o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu sąd uwzględni, gdy pozwany m.in. uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo na rozprawę było niezawinione (art. 346 par. 1 k.p.c.),
- na żądanie sądu składający skargę o wznowienie postępowania uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia (art. 410 par. 2 k.p.c).
ANDRZEJ MAREK
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy
