Także osoba prowadząca pozarolniczą działalność może otrzymać tzw. emeryturę pracowniczą. Musi jednak spełnić określone warunki co do wieku, stażu emerytalnego i okresu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Za osobę prowadzącą działalność uważa się:
  •  osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
  •  twórcę i artystę (uznanie działalności za artystyczną lub twórczą i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców),
  •  osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
■ wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej i partnerskiej.
Jakie warunki
Ubezpieczeni zostali podzieleni na dwie grupy, tj ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. i ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
Zgodnie art. 29 ustawy emerytalnej z prawa do tzw. wcześniejszej emerytury pracownicy mogą skorzystać ubezpieczeni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego, jeśli spełnią łącznie następujące warunki:
1. Osiągną wymagany wiek i staż ubezpieczeniowy:
■ kobieta: ukończy 55 lat i:
- udokumentuje co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych albo
- posiada co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
■ mężczyzna: osiągnie 60 lat i:
- udowodni co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostanie uznany za całkowicie niezdolnego do pracy,
2. Ostatnio przed dniem zgłoszenia wniosku o emeryturę byli pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Natomiast osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., zgodnie z art. 46 ustawy emerytalnej, również mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury, jeśli:
■ warunki dotyczące stażu, wieku i ewentualnie niezdolności spełnią nie później niż do 31 grudnia 2007 r. (Sejm 7 września przegłosował zmianę tej daty na 31 grudnia 2008 r.),
■ spełnią pozostałe warunki, oraz
■ nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.
Można zastanawiać się, czy osoba prowadząca działalność może spełnić warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.
Ten warunek spełni osoba, która, prowadząc działalność pozarolniczą, podlega jednocześnie ubezpieczeniu pracowniczemu. Występuje wówczas zbieg tytułów ubezpieczenia. Jednakże z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę obowiązek ubezpieczenia występuje zawsze. W takiej sytuacji warunek pozostawania ostatnio pracownikiem zostanie spełniony, jeśli pozostawał w stosunku pracy w dniu poprzedzającym zgłoszenie wniosku o emeryturę.
PRZYKŁAD
DODATKOWE ZATRUDNIENIE
Pani Krystyna L. od 15 lat jest współwłaścicielem spółki oferującej usługi z zakresu tłumaczenia tekstów. W kwietniu 2007 r. ukończyła 55 lat. Przed rozpoczęciem działalności pracowała i łącznie posiada blisko 32 lata okresów składkowych i nieskładkowych. Od roku pani Krystyna dodatkowo prowadzi zajęcia w prywatnej szkole, gdzie ubezpieczona jest z tytułu umowy o pracę. Mimo że zatrudniona jest zaledwie na 1/4 etatu, to uzyskuje znaczne zarobki. W związku z dodatkowym zatrudnieniem nie ma obowiązku opłacania składek z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie przystąpiła dobrowolnie do ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej działalności. Pani Krystyna spełnia warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym, ponieważ jest zatrudniona w ramach umowy o pracę od roku.
Osoba, która pracując w ramach stosunku pracy prowadziła równocześnie działalność pozarolniczą, nie spełni warunku pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym, jeżeli wniosek o emeryturę wcześniejszą pracowniczą złoży po rozwiązaniu stosunku pracy.
Osoba prowadząca działalność pozarolniczą, która jest jednocześnie uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, może przejść na emeryturę pracowniczą, jeśli spełni określone w przepisach warunki wieku i stażu oraz jeżeli przed przyznaniem prawa do renty ostatnim ubezpieczeniem było ubezpieczenie pracownicze, a w okresie gdy pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy i prowadzi działalność, nie podlegał ubezpieczeniom społecznym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie z innego tytułu niż ubezpieczenie pracownicze.
PRZYKŁAD
CAŁKOWITA NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY
Pan Krzysztof R. w styczniu 2007 r. skończył 60 lat. Od 2004 roku pobiera rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przed przyznaniem renty podlegał ubezpieczeniu pracowniczemu i udowodnił 26-letni staż pracy. Przed dwoma laty pan Krzysztof wszedł w spółkę partnerską,nie przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych. W marcu 2007 r. pan Krzysztof złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę. Spełnia on warunki do przyznania emerytury, ponieważ osiągnął wymagany wiek 60 lat, udowodnił wymagane przy całkowitej niezdolności do pracy - 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz ostatnim tytułem ubezpieczenia, jakiemu podlegał, było ubezpieczenie pracownicze (przed przyznaniem renty był pracownikiem, a w czasie pobierania renty nie podlegał ubezpieczeniu pracowniczemu).
PRZYKŁAD
CZĘŚCIOWA NIEZDOLNOŚC DO PRACY
Pani Wiesława Z., pobierająca od kilkunastu lat rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, podjęła w grudniu 2006 r. zatrudnienie w wymiarze 1/3 etatu i pracuje do chwili obecnej. Przed przyznaniem renty pozostawała w ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej. W związku z tym, że posiada 30-letni okres składkowy i nieskładkowy i ukończyła 55 lat, w maju 2007 r. pani Wiesława złożyła wniosek o emeryturę. Pani Wiesława spełnia warunek pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym, gdyż w czasie pobieranej renty podlegała jedynie ubezpieczeniu pracowniczemu. Nie ma znaczenia, z jakiego tytułu była objęta ubezpieczeniem przed przyznaniem renty.
W przypadku gdy osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy wykonywała w czasie pobierania tej renty pozarolniczą działalność i dobrowolnie przystąpiła do ubezpieczeń społecznych, uznaje się, że ostatnim tytułem ubezpieczenia rencisty jest ubezpieczenie z tytułu prowadzenia tej działalności.
PRZYKŁAD
BRAK PRAWA
Pani Stanisława L. w lipcu 2007 r. ukończyła 55 lat i złożyła wniosek o emeryturę. Od 5 lat ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Wcześniej była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Przed dwoma laty zaczęła prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą i przystąpiła do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych (mimo że z uwagi na ustalone prawo do renty nie miała takiego obowiązku).
ZUS nie przyzna prawa do emerytury wcześniejszej, gdyż ubezpieczona, mimo że udowodniła wymagany 30-letni staż ubezpieczeniowy, ma wymagane 55 lat i nie przystąpiła do OFE, nie spełniła warunku pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym, ponieważ z tytułu wykonywania prowadzonej działalności podlegała dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, a zatem ostatnim tytułem ubezpieczenia nie było ubezpieczenie pracownicze.
Jak wcześniej wskazano, od osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. wymaga się spełnienia nie później niż do 31 grudnia 2007 r. warunku stażu i wieku, a w niektórych przypadkach istnienia całkowitej niezdolności ci do pracy. Natomiast wymagany do wcześniejszej emerytury pracowniczej warunek pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym i to przez okres co najmniej sześć miesięcy w okresie 24 miesięcy ubezpieczenia może być spełniony również po 31 grudnia 2007 r. W przypadku osób uprawnionych do renty z tytułu niezdolności do pracy za wystarczające uważa się pozostawanie w ubezpieczeniu pracowniczym, bez wymaganego sześciomiesięcznego okresu tego ubezpieczenia. Wniosek o emeryturę można złożyć również po 31 grudnia 2007 r.
Wymagany okres ubezpieczenia
Od osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą nie wymaga się spełnienia warunku pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym, jeśli osoba ta spełniła wymagane warunki wieku i stażu, a także podlegała ubezpieczeniu pracowniczemu przez cały okres wymagany do przyznania emerytury. W takim przypadku osobie tej również przysługuje wcześniejsza emerytura pracownicza.
PRZYKŁAD
UDOKUMENTOWANY STAŻ
Pani Joanna L. w sierpniu 2007 r. ukończyła 55 lat i złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę dla pracowników. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające 31-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz dokument stwierdzający, iż od roku prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. ZUS przyzna pani Joannie emeryturę wcześniejszą pracowniczą, ponieważ do końca 2007 roku spełniła wszystkie warunki, tj. posiada wymagane 55 lat i udokumentowała 30 lat podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu. Dla przyznania emerytury nie ma znaczenia fakt, iż ostatnio przed zgłoszeniem wniosku wykonuje pozarolniczą działalność.
Osoba prowadząca działalność pozarolniczą, która jest całkowicie niezdolna do pracy, a która posiada co najmniej 20-letni ( kobieta), albo 25-letni (mężczyzna) okres ubezpieczenia pracowniczego, będzie miała prawo do emerytury wcześniejszej, bez względu na to, że ostatnim tytułem ubezpieczenia było ubezpieczenie pracownicze.
PRZYKŁAD
22 LATA PRACY
Pani Joanna T. w marcu 2007 r. złożyła wniosek o emeryturę. Ma 56 lat i od trzech lat przyznane prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od dwóch lat prowadzi działalność pozarolniczą. Nie jest członkiem OFE. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające zatrudnienie z tytułu umowy o pracę przez 22 lata. Mimo że pani Joanna przed dniem zgłoszenia o emeryturę nie była pracownikiem, to spełniła warunki do wcześniejszej emerytury. Posiada bowiem wymagany dla osób całkowicie niezdolnych do pracy 20-letni staż ubezpieczenia pracowniczego, jest całkowicie niezdolna do pracy, ma ukończone 55 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
AGATA ROGULSKA
PODSTAWA PRAWNA
Art. 29, art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Art. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).