Spółka cywilna Ares zatrudnia 28 osób - głównie na podstawie umów o pracę na czas określony. 31 sierpnia 2007 r. spółka wypowiedziała pracownikowi umowę na czas określony zawartą na roczny okres (do 31 grudnia 2007 r.), mimo braku stosownej klauzuli w kontrakcie, wskazując jako przyczynę reorganizację działu plac. Jednocześnie ustalono upływ okresu wypowiedzenia na 16 września. Czy takie wypowiedzenie jest nieważne z mocy prawa? Jak wygląda sprawa wymagalności i wypłaty odprawy?

W analizowanej sytuacji wszystko odbyło się zgodnie z prawem. Aby w pełni rozwikłać przedstawiony problem, należy zająć się kilkoma kwestiami. Po pierwsze, ustawa o zwolnieniach grupowych może znaleźć zastosowanie przy zwolnieniu nawet jednej osoby, i to zatrudnionej na czas określony. Zgodnie z jej art. 10 - art. 5 ust. 3-7 ustawy (dotyczący szczegółów wypowiedzeń - w tym możliwości wypowiedzenia umowy na czas określony) i art. 8 (dotyczący odprawy) stosuje się odpowiednio w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 osób stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę osób niż określona w art. 1 (choćby jednego pracownika). W takim przypadku pracodawca może rozwiązać umowy - w drodze wypowiedzenia - z osobami, których stosunek pracy podlega szczególnej ochronie przed rozwiązaniem i wobec których jest dopuszczalne wypowiedzenie w ramach grupowego zwolnienia, pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu.
Po drugie, umowa na czas określony nie może zostać skutecznie wypowiedziana, jeśli stosowna klauzula przewidująca dwutygodniowy termin wypowiedzenia nie znalazła się w umowie. Sporny jest co prawda skutek wypowiedzenia umowy na czas określony bez takiej kontraktowej możliwości (czyli wbrew jej treści), ale można bronić poglądu o bezwzględnej nieważności takiego wypowiedzenia i w konsekwencji obowiązku dopuszczenia pracownika do pracy. Jest to pewien wyłom od zasady, zgodnie z którą wszelkie wadliwe czynności w zakresie prawa pracy nie są nieważne z mocy prawa. Omówione reguły doznają jednak modyfikacji w sytuacji stosowania przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych. Zgodnie z jej art. 5 ust. 7 w razie wypowiadania pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia, umowy o pracę zawarte na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy mogą być rozwiązane przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Wskazany przepis należy interpretować w ten sposób, że nadzwyczajna sytuacja, jaką są zwolnienia grupowe w firmie, uzasadnia odejście od reguł płynących z kodeksu pracy i wypowiedzenie umowy na czas określony, nawet jeśli strony nie przewidziały w umowie takiej możliwości. W tym zakresie zatem wszystko odbyło się zgodnie z przepisami.
Po trzecie wreszcie, pracownikowi zwolnionemu w opisanym w pytaniu trybie należy się odprawa w wysokości uzależnionej od jego stażu pracy u danego pracodawcy. Dniem jej wymagalności będzie 16 września, a zatem już od 17 września można naliczać odsetki ustawowe, jeśli pracodawca opóźni się z wypłatą.
WNIOSEK
Możliwość bezwarunkowego wypowiedzenia umowy na czas określony stosuje się także do trybu indywidualnego z ustawy o zwolnieniach grupowych. Możliwość ta dotyczy tylko tych sytuacji, w których następuje ono z przyczyn niedotyczących pracownika. Każdemu pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy w trybie indywidualnym, przysługuje odprawa w pełnej wysokości.
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 5 ust. 7 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).