Zgodnie z kodeksem pracy pracodawca zobowiązany jest wydać pracownikowi świadectwo pracy. Przepisy nakazują, aby świadectwo wydać niezwłocznie, czyli w dniu, w którym następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy.

W przypadku kiedy niezwłoczne wydanie świadectwa pracy nie jest możliwe, przepis szczególny (par. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania) dopuszcza możliwość wydania pracownikowi świadectwa w terminie nieprzekraczającym siedmiu dni od daty zaistnienia zdarzenia nakładającego na pracodawcę obowiązek wydania tego dokumentu, niezależnie od uprzedniego rozliczenia się stron stosunku pracy.
Jedyne odstępstwo od powyższej reguły zachodzi w sytuacji, kiedy dotychczasowy pracodawca nawiązuje kolejną umowę o pracę bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej. Pracownik powinien wówczas zgłosić pracodawcy żądanie wydania świadectwa pracy najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień, w którym następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy.
Pracodawca naruszający art. 97 k.p. narażony jest na dwa rodzaje ujemnych konsekwencji. Po pierwsze, niewydanie przez pracodawcę świadectwa pracy niezwłocznie po ustaniu stosunku pracy stanowi podstawę roszczeń odszkodowawczych pracownika (art. 99 par. 1 i 2 k.p. oraz art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Po drugie, pracodawca podlega karze grzywny nakładanej przez inspektora inspekcji pracy za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, której wysokość może wynosić od 1000 do 30 000 tys. zł (art. 282 par. 1 pkt 3 k.p.).
Pracodawca będzie jednak zobowiązany do zaspokojenia roszczenia pracownika o naprawienie szkody z tytułu niewydania świadectwa pracy tylko wówczas, gdy kumulatywnie wystąpią następujące przesłanki:
  •  racodawca nie wyda świadectwa pracy w terminie,
  •  pracownik poniesie szkodę na skutek niewydania w terminie świadectwa pracy.
Występując do sądu pracy z żądaniem odszkodowania z tytułu niewydania świadectwa pracy w terminie, pracownik powinien wykazać fakt poniesienia szkody. Szkoda polegać może na niemożliwości podjęcia pracy z powodu niewydania świadectwa pracy, pomimo podejmowanych przez pracownika w tym kierunku starań bądź ujemnych dla pracownika konsekwencjach, innych niż utrata zarobków (wyrok SN z 13 października 2004 r., II PK 36/04, OSNP 2005/8/106). Wysokość szkody jest uzależniona od długości okresu, w jakim pracownik pozostawał bez pracy i ograniczona jest do wysokości wynagrodzenia, które otrzymałby, gdyby stosunek pracy nie wygasł lub nie został rozwiązany. Okres pozostawania bez pracy, za który pracownik może otrzymać odszkodowanie, nie może być jednak dłuższy niż sześć tygodni. Podstawę, od której obliczana jest wysokość odszkodowania, stanowi wynagrodzenie, które pracownik otrzymywał u dotychczasowego pracodawcy, obliczone według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Pracodawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności na drodze sądowej z tytułu naruszenia praw pracowniczych (niewydania świadectwa pracy) przez okres trzech lat od momentu, w którym nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy. Po tym terminie roszczenia z tytułu szkody na skutek niewydania świadectwa pracy ulegną przedawnieniu. (art. 291 par. 1 k.p.).
HALINA KWIATKOWSKA
radca prawny i partner w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, Oddział Kraków
Halina Kwiatkowska, radca prawny i partner w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, Oddział Kraków / DGP