Obliczenie wynagrodzenia za urlop pracownika wynagradzanego według stałych stawek miesięcznych bądź godzinowych nie przysparza nikomu większych trudności. Jednakże w dalszym ciągu wiele osób ma problemy z ustaleniem takiego wynagrodzenia w sytuacji, gdy uległa zmianie wysokość składników pensji. Jeszcze więcej wątpliwości pojawia się w momencie, gdy w miesiącu wykorzystywania urlopu albo w miesiącach bezpośrednio poprzedzających urlop nastąpiła zmiana systemu wynagradzania.

W sytuacji gdy w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego, nastąpiły zmiany w składnikach wynagrodzenia, przysługujących za okresy nie dłuższe niż miesiąc, lub nastąpiły zmiany w ich wysokości, i zostały one wprowadzone przed rozpoczęciem urlopu lub w miesiącu jego rozpoczęcia, podstawę wymiaru tego wynagrodzenia ustala się ponownie z uwzględnieniem tych zmian.
Okres obliczeniowy
Zatem każdą zmianę składnika wynagrodzenia przyjmowanego do podstawy wymiaru wynagrodzenia urlopowego należy uwzględnić od początku okresu obliczeniowego (3 lub 12 miesięcy), a nie od daty jej faktycznego wprowadzenia.
Powyższa reguła dotyczy również zmiany systemu wynagradzania. Jej realizacja wyraźnie zapewnia przestrzeganie zasady wyrażonej w art. 172 k.p., według której pracownikowi za czas urlopu wypoczynkowego przysługuje taka pensja, jaką by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.
Jednakże nie wszystkie sytuacje dotyczące zmian systemu wynagradzania są tak proste i oczywiste. W dużej mierze sposób ustalenia podstawy pensji za czas urlopu zależy od zasad zmiany systemu wynagradzania. Inaczej bowiem postępuje się, gdy pracownik wynagradzany był według zmiennych elementów, a po zmianie będzie otrzymywał pensję stałą, zupełnie inaczej postępuje się w sytuacji odwrotnej.
Zmiana na miesięczny
Jeśli w miesiącu wykorzystywania urlopu wypoczynkowego albo w miesiącach bezpośrednio poprzedzających urlop nastąpiła u pracownika zmiana systemu wynagradzania, polegająca na przejściu z wynagrodzenia zmiennego (godzinowego, akordowego bądź prowizyjnego) na stały (miesięczny), wówczas za czas urlopu wypoczynkowego przysługuje mu po prostu wynagrodzenie stałe miesięczne. Zatem to wynagrodzenie jest uwzględniane przy ustalaniu podstawy wynagrodzenia urlopowego, a w praktyce pracownik otrzymuje za cały miesiąc wynagrodzenie stałe w normalnej wysokości.
W takiej sytuacji nie ma potrzeby, aby do podstawy wynagrodzenia urlopowego wliczać składniki zmienne z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Tych składników bowiem dotyczyła zmiana, którą mamy obowiązek uwzględnić przy ustalaniu podstawy wynagrodzenia urlopowego. Wliczenie ich do podstawy znacznie zawyżyłoby przysługujące pracownikowi wynagrodzenie urlopowe. Za te same godziny urlopu otrzymałby obecne wynagrodzenie stałe oraz średnie godzinowe ze zmiennych składników pensji.
Zmiana na godzinowy
Podobnie będzie przedstawiała się sytuacja, jeśli w miesiącu wykorzystywania urlopu albo miesiącach bezpośrednio poprzedzających urlop nastąpiła zmiana systemu wynagradzania, polegająca na przejściu z wynagrodzenia miesięcznego na godzinowy.
Również i w tym przypadku nie trzeba uwzględniać zmiany składnika wynagrodzenia od początku okresu obliczeniowego, tj. z 3 lub 12 miesięcy.
Oczywiście w tym przypadku przeliczenie nie będzie błędem, jednakże taka buchalteria wydaje się zbyteczna. Pomnożenie godzin, przepracowanych w danym okresie przyjmowanym do podstawy wynagrodzenia urlopowego, przez nową stawkę godzinową, a następnie z powrotem podzielenie przez te przepracowane godziny da nam po prostu w wyniku nową stawkę godzinową pracownika.
Tak więc za czas urlopu przypadającego po zmianie wynagradzania z sytemu miesięcznego na godzinowy, pracownikowi za czas tego wypoczynku będzie przysługiwała po prostu pensja, będąca wynikiem przemnożenia jego nowej stawki godzinowej przez liczbę godzin wykorzystanego urlopu.
Zmiana na prowizyjny
Najwięcej trudności występuje jednakże w przypadku, gdy w miesiącu wykorzystywania urlopu bądź miesiącach bezpośrednio poprzedzających urlop nastąpiła zmiana systemu wynagradzania polegająca na przejściu z systemu miesięcznego na prowizyjny bądź akordowy. W takiej bowiem sytuacji następuje zmiana stałego wynagrodzenia na zmienne.
W tym przypadku zasadne wydaje się uwzględnienie zmiany składników od początku okresu przyjmowanego do podstawy wynagrodzenia urlopowego, tj. z 3 lub 12 miesięcy. Jednakże jak tego dokonać, jeśli wynagrodzenie w systemie prowizyjnym bądź akordowym zależy od efektów pracy? Jak takie wynagrodzenie przeliczyć na pensję z całego okresu rozliczeniowego, przyjmowanego do podstawy urlopowej? W takiej sytuacji najwłaściwszym chyba rozwiązaniem jest przyjęcie podstawy wynagrodzenia urlopowego od dnia zmiany systemu wynagradzania.
W trakcie urlopu
W sytuacji gdy zmiana systemu wynagradzania nastąpiła w miesiącu wykorzystywania urlopu najprostszym, a zarazem najbardziej miarodajnym rozwiązaniem jest po prostu przeliczenie otrzymanego w miesiącu wykorzystywania urlopu zmiennego składnika wynagrodzenia na stawkę godzinową z tego miesiąca. Według takiej stawki godzinowej następnie zostanie naliczone wynagrodzenie urlopowe.
W tym celu wynagrodzenie zmienne z miesiąca wykorzystywania urlopu należy podzielić przez liczbę godzin faktycznej pracy w tym miesiącu, w wyniku czego otrzymamy stawkę godzinową z nowego zmiennego składnika wynagrodzenia. Następnie tak otrzymaną stawkę godzinową należy pomnożyć przez liczbę godzin urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD
WYNAGRODZENIE PROWIZYJNE
Pracownik w lipcu 2007 r. przebywał przez 5 dni (40 godzin) na urlopie wypoczynkowym. Od 1 czerwca 2007 r. wynagradzany jest on według stałej stawki miesięcznej 3000 zł brutto. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas tego urlopu, jeśli w czerwcu nastąpiła zmiana systemu wynagradzania z prowizyjnego na miesięczny?
Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej kwocie uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. Dla tego typu elementów pensji nie trzeba robić żadnych obliczeń, bowiem przysługują one pracownikowi zawsze, bez względu na długość urlopu. Zatem za lipiec pracownik powinien otrzymać swoje stałe wynagrodzenie 3000 zł brutto.
PRZYKŁAD
STAWKA GODZINOWA
Pracownik w lipcu 2007 r. przebywał przez 8 dni (64 godziny) na urlopie wypoczynkowym. Od 1 maja 2007 r. wynagradzany jest on według stawki godzinowej 20 zł. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas tego urlopu, jeśli w maju nastąpiła zmiana systemu wynagradzania z miesięcznego na godzinowy?
Aby obliczyć wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, należy obowiązującą stawkę godzinową pracownika pomnożyć przez liczbę godzin urlopu wypoczynkowego:
20 zł/godz. x 64 godziny urlopu = 1280 zł.
PRZYKŁAD
PRACA NA AKORD
Pracownik w lipcu 2007 r. przebywał przez 4 dni (32 godziny) na urlopie wypoczynkowym. Od 1 kwietnia 2007 r. wynagradzany jest w systemie akordowym. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas tego urlopu, jeśli w kwietniu nastąpiła zmiana systemu wynagradzania z miesięcznego na akordowy?
Aby obliczyć wynagrodzenie za czas urlopu zmienny składnik, czyli akordy, trzeba przyjąć w wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy poprzedzających lipiec 2007 r., tj. w czerwcu, w maju i kwietniu. Jednakże zmiana systemu wynagradzania miała miejsce od 1 maja 2007 r., a za czerwiec nie jesteśmy w stanie przeliczyć, ile pracownik otrzymałby wynagrodzenia według systemu akordowego. Dlatego też w takim przypadku podstawę urlopową ustalamy jedynie od dnia zmiany systemu wynagradzania, tj. z czerwca i maja (miesięcy, w których obowiązywała już ta zmiana).
Załóżmy, że pracownik otrzymał następujące wynagrodzenia akordowe:
  • w czerwcu - 3275 zł,
  • w maju - 3520 zł,
i przepracował odpowiednio 160 i 168 godzin.
Zatem sumujemy akordy wypłacone w czerwcu i maju:
3275 zł + 3520 zł = 6795 zł.
Następnie sumujemy czas przepracowany w tych miesiącach:
160 godzin + 168 godzin = 328 godzin
Ustalamy średnie wynagrodzenie za 1 godzinę ze zmiennych składników wynagrodzenia. W tym celu sumę akordów od miesiąca zmiany systemu wynagradzania dzielimy przez liczbę godzin przepracowanych przez te miesiące:
6795 zł : 328 godziny = 20,72 zł/godz.
Obliczamy wynagrodzenie za urlop. Stawkę za 1 godzinę urlopu z akordów mnożymy przez liczbę godzin urlopu:
20,72 zł/godz x 32 godziny = 663,04 zł.
DOROTA TWARDO
Specjalista ds. kadr i płac, Audyt Doradztwo Finanse Lidmar
PODSTAWA PRAWNA
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.).