Za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Natomiast jeżeli na skutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Wielkość tego zmniejszenia jest proporcjonalna do stopnia obniżenia jakości produktu.
Kodeks pracy w art. 82 nie precyzuje, kiedy mamy do czynienia z produktem czy usługą wykonaną wadliwie. Zazwyczaj produkty objęte są określonymi normami jakościowymi, a zatem niespełnienie wymogów jakościowych określonych przez normę świadczyć będzie o wadliwości tego produktu. W sytuacji braku odpowiedniej normy jakościowej, zastosowanie ma art. 357 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Jeżeli norma jakości wyrobu nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną, ani nie wynika z okoliczności, dłużnik (pracownik) powinien świadczyć rzeczy średniej jakości. W stosunku do usług, przy braku odpowiednich norm jakościowych, aby określić ich ewentualną wadliwość, można posłużyć się wskaźnikami staranności, które są wymagane przy wykonywaniu określonego rodzaju usług.
Przesłanką pozbawienia pracownika wynagrodzenia lub obniżenia jego wysokości jest wina pracownika. Do udowodnienia jej istnienia po stronie pracownika zobowiązany jest pracodawca. Zgodnie bowiem z art. 6 k.c. z zw. z art. 300 k.p. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne.
Należy pamiętać, iż możliwość zastosowania wobec pracownika sankcji pozbawienia go wynagrodzenia lub ograniczenia jego wysokości nie dotyczy sytuacji, gdy wytworzenie przez pracownika produktów wadliwych jest wynikiem przyczyn niezależnych od niego, np. braku lub niepełnej informacji o sposobie wytwarzania produktu, nieprawidłowej technologii stosowanej u pracodawcy, nieodpowiednich surowców czy niesprawnych maszyn i urządzeń.
Żaden z przepisów kodeksu pracy nie formułuje wyraźnie obowiązku pracownika usunięcia powstałych z jego winy wad produktu czy usługi. Istnienie tego obowiązku należy jednak wywodzić z art. 100 par. 1 i 2 pkt 4 k.p., zobowiązującego pracownika do sumiennego i starannego wykonywania swojej pracy oraz dbałości o dobro pracodawcy.
Usunięcie przez pracownika wadliwości produktu czy usługi skutkuje zachowaniem przez niego prawa do wynagrodzenia ustalonego odpowiednio do jakości produktu czy usługi. Jednakże za czas pracy przeznaczony na usuwanie wady produktu (usługi) pracownikowi wynagrodzenie nie przysługuje. Na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w jednym z wyroków, stwierdzając, iż za czas przeznaczony na poprawę produktu (usługi) pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, niezależnie od tego, czy usuwanie wady miało miejsce w normalnym, harmonogramowym czasie pracy czy w porze poza ten czas wykraczającej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 listopada 1997 r., III APa 63/97, PiZS 1999/4/44). Należy zwrócić uwagę, iż czynności wykonywane poza normalnymi godzinami pracy pracownika, których celem jest poprawienie pracy wykonanej w sposób wadliwy, nie stanowią pracy w godzinach nadliczbowych.
Warto zauważyć, iż pracodawca nie musi korzystać z uprawnień przewidzianych art. 82 k.p. i pomimo wadliwego wykonania produktu (usługi) z winy pracownika może odstąpić od pozbawienia go wynagrodzenia lub obniżenia zapłaty (por. wyrok SN z 3 czerwca 1998 r., I PKN 49/98, OSNAP 1999/11/362).
ARKADIUSZ SOBCZYK
radca prawny, Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie
