Z początkiem października br. zmieniają się zasady rozliczania wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 511; dalej: u.r.o.n.).
Dotyczy to także dokumentowania stanów zatrudnienia i korzystania z ulg. Zmiany wynikają z ustawy z 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1076; dalej jako nowelizacja z 2018 r.), a także z:
  • rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 27 września 2018 r. w sprawie określenia wzorów miesięcznych i rocznych informacji o zatrudnieniu, kształceniu lub o działalności na rzecz osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1857), określającego wzory formularzy INF-1, INF-2, i INF-Z,
  • rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 27 września 2018 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten fundusz (Dz.U. poz. 1863), określającego wzory formularzy DEK-I-0, DEK-I-a, DEK-I-b, DEK-II-u i DEK-Z,
  • rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 27 września 2018 r. w sprawie informacji dotyczących kwot obniżenia wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz ewidencji wystawionych informacji o kwocie obniżenia (Dz.U. poz. 1858; dalej: r.o.w.), określającego wzory formularzy INF-u i INF-1-u.
Ponadto 28 września br. w Senacie zakończyły się prace nad ustawą z 13 września 2018 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: nowelizacja dostosowawcza). Zmienia ona sposób dokumentowania szczególnych schorzeń przez pracodawców korzystających z dofinansowania do pracowników niepełnosprawnych lub udzielających ulg we wpłatach na PFRON.
Poniżej omawiamy najważniejsze skutki, których w związku z tymi zmianami mogą się spodziewać pracodawcy rozliczający się z wpłat, zwolnieni z nich oraz udzielający ulg we wpłatach na PFRON.

i. nowy zakres zwolnienia

Zwolnienie z wpłat na PFRON, o których mowa w art. 21 u.r.o.n., może wynikać z:
  • osiągnięcia wymaganych (ustawowych lub obniżonych) wskaźników zatrudnienia osób niepełnosprawnych (art. 21 ust. 2–2b u.r.o.n.),
  • prowadzenia określonej działalności, w tym działalności na rzecz osób niepełnosprawnych lub pozbawionych wolności (art. 21 ust. 2e u.r.o.n., art. 6 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności, Dz.U. z 2017 r. poz. 2151, dalej: u.z.p.w.),
  • sytuacji organizacyjno-prawnej (art. 21 ust. 3 u.r.o.n.).
Ostatnia z tych przesłanek uległa zmianie na podstawie nowelizacji u.r.o.n. z 2018 r., przy czym w odróżnieniu od pozostałych opisywanych tu zmian weszła ona w życie już 6 czerwca 2018 r. Przed tą datą art. 21 ust. 3 u.r.o.n. dotyczył pracodawców prowadzących zakłady pracy będące w likwidacji albo co do których ogłoszono upadłość. O zwolnieniu decydowały zatem zarówno przesłanki podmiotowe (pracodawca prowadzący zakład albo będący w upadłości), jak i przedmiotowe (prowadzenie zakładu pracy będącego w likwidacji). Warto zaznaczyć, że o ile upadłość jest z zasady związana z sytuacją ekonomiczną pracodawcy, o tyle likwidacja może być od niej niezależna, a wynikać jedynie ze zmian organizacyjnych (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 marca 2013 r., sygn. III SA/Wa 2776/12).
Natomiast po zmianie ze zwolnienia z wpłat – na podstawie art. 21 ust. 3 u.r.o.n. – będą docelowo korzystać tylko pracodawcy, co do których ogłoszono upadłość. Oznacza to ograniczenie zwolnienia do przesłanek podmiotowych (pracodawca w upadłości) oraz rezygnację z likwidacji jako przesłanki zwolnienia.
Jednak w art. 12 nowelizacji z 2018 r. przewidziano dodatkowe rozwiązanie przejściowe. Do pracodawców, którzy byli w likwidacji 6 czerwca 2018 r., nowe brzmienie art. 21 ust. 3 u.r.o.n. będzie stosowane dopiero począwszy od wpłat na PFRON za styczeń 2019 r.
Specyficzna konstrukcja przepisu przejściowego daje niespodziewane skutki. Przepis ten nie jest bowiem typowym przepisem przejściowym, zabezpieczającym interesy w toku czy okresowo gwarantującym prawa nabyte. Należy zwrócić uwagę, że nie dotyczy on pracodawców, których zwolnienie zostało wyłączone nowelizacją z 2018 r., tj. prowadzących zakłady w likwidacji (przesłanka podmiotowo-przedmiotowa), lecz jedynie pracodawców będących w likwidacji (przesłanka podmiotowa).