Od kilku miesięcy prowadzę działalność gospodarczą. Otrzymałem ostatnio decyzję ZUS ustalającą dla mnie wyższą podstawę składek niż przeze mnie opłacana. Pomyliłem się w składanej deklaracji i wskazałem wyższą podstawę wymiaru składek (wraz z błędnym kodem) niż preferencyjna, do której mam prawo. Potem kontynuowałem opłacanie stawek preferencyjnych i złożyłem deklarację korygującą. Czy mogę podważyć decyzję ZUS?
Artykuł 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) daje przedsiębiorcy prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Po upływie tego czasu przedsiębiorca musi opłacać składki od podstawy wynoszącej minimum 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Z art. 41 ust. 6 pkt 1 ustawy wynika, że płatnik składek jest zobowiązany złożyć imienny raport miesięczny korygujący w formie nowego dokumentu zawierającego prawidłowe informacje, jeżeli zachodzi konieczność poprawienia danych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości przez płatnika we własnym zakresie. Teoretycznie więc przedsiębiorca powinien mieć też możliwość poprawy błędnej podstawy wymiaru składek.
W podobnej sprawie orzekał Sąd Okręgowy w Częstochowie, wydając wyrok z 1 marca 2017 r., sygn. akt IV U 1637/16. Przedmiotem oceny sądu była dopuszczalność złożenia korekty zarówno w zakresie kodu ubezpieczenia, jak i podstawy wymiaru składek ‒ w sytuacji, gdy było to wynikiem pomyłki płatnika. ZUS pozostawał na stanowisku, że rzeczywistą wolą przedsiębiorcy było deklarowanie wyższej podstawy wymiaru składek. Sąd uznał jednak, że w sposób oczywisty ujawnia rzeczywistą wolę ubezpieczonego sama korekta deklaracji. Podkreślił, że ustalony w sprawie stan faktyczny w sposób wręcz oczywisty wskazuje, iż nie taka była rzeczywista wola płatnika, a pierwotna deklaracja rozliczeniowa rzeczywiście była błędna zarówno co do kwoty ubezpieczenia, jak i kwoty zadeklarowanej podstawy wymiaru składek. Podważono wreszcie koncepcję ZUS, że płatnik nie mógł ex post skorygować deklaracji i podstawy wymiaru składek, ponieważ przepisy nie przewidują możliwości dokonywania zmiany zadeklarowanej za dany miesiąc podstawy wymiaru składek. Uznano, że płatnik składek był uprawniony do dokonania korekty deklaracji rozliczeniowej za miesiąc, w którym omyłkowo doszło do wykazania błędnej (wyższej) podstawy wymiaru składek i powiązanego z tym kodu ubezpieczeniowego. Istnieją przesłanki natury prawnej do zmiany przez sąd decyzji ZUS w zakresie podstawy wymiaru składek do wysokości adekwatnej dla preferencyjnego ZUS.
Trzeba podkreślić, że 1 stycznia 2019 r. wchodzi w życie art. 18 ust. 8a ustawy systemowej, zgodnie z którym zadeklarowanie przez przedsiębiorcę kwoty wyższej niż obowiązująca go najniższa podstawa wymiaru składek oznacza rezygnację z ustalenia podstawy w kwocie najniższej i nie podlega korekcie. Przepis ten ma na celu wyeliminowanie wątpliwości dotyczących sytuacji, w której przedsiębiorcy świadomie opłacają wyższe składki na wypadek np. choroby, po czym składają korektę i domagają się zwrotu nadpłaconych składek.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 8, art. 18a ust. 1, art. 41 ust. 6 pkt 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze. zm.).
