Pracownik wrócił do pracy po długotrwałym pobycie na zwolnieniu lekarskim od 18 października 2017 r. Wyczerpał cały okres zasiłkowy i przebywał przez ostatnie 3 miesiące na świadczeniu rehabilitacyjnym. Rozpoczął pracę 20 czerwca. Zwolnienie zakończyło się 18 czerwca, a 19 czerwca pracownik odbył badania kontrolne. Złożył wniosek o urlop wypoczynkowy od 25 czerwca do 6 lipca. Pracuje na 3/4 etatu (6 godzin dziennie).
Czy przysługuje mu urlop w pełnym wymiarze, mimo że od 1 stycznia 2018 r. był na długotrwałym zwolnieniu? Jak obliczyć należne mu wynagrodzenie urlopowe? Jego stała pensja wynosi 1600 zł, ponadto otrzymuje ruchome premie miesięczne – od sierpnia do października 2017 r. pracownik uzyskał premie w łącznej wysokości 600 zł, a w tym czasie przepracował w sumie 330 godzin. Premii za październik 2017 r. już nie otrzymał. Za czerwiec również nie nabędzie prawa do premii.
odpowiedź
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Prawa do urlopu nie można się zrzec. Są dwa wymiary urlopu:
  • 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
  • 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Niepełny etat

Wymiar urlopu dla zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy, przy czym niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. W przypadku zatrudnienia na 3/4 etatu przy co najmniej 10-letnim stażu urlop wynosi 20 dni (3/4 z 26 dni = 19,5 dnia; po zaokrągleniu 20 dni).
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, chyba że pracownika, np. z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, obowiązuje obniżona norma dobowa. U pracownika niepełnoetatowego wymiar urlopu w ujęciu godzinowym to iloczyn liczby dni ustalonej zgodnie z wielkością etatu i 8 godzin. Jednak w zależności od rozkładu czasu pracy urlop może się wydłużyć w dniach. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca roku kalendarzowego (lub okresu zatrudnienia w razie zatrudnienia na krótszy okres) stosuje się odpowiednio także do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej miesiąc okresie:
  • urlopu bezpłatnego,
  • urlopu wychowawczego,
  • odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
  • tymczasowego aresztowania,
  • odbywania kary pozbawienia wolności,
  • nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Wśród wymienionych okoliczności nie ma niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Oznacza to, że pracownik chorujący na przełomie roku, nawet długotrwale, nabywa prawo do kolejnego urlopu na zasadach ogólnych, a więc do jego pełnego wymiaru.
Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo.

Zwolnienie na badania

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Dlatego pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni spowodowanej chorobą. Badania pozwolą ocenić, czy pracownik po dłuższej niedyspozycji jest już zdolny do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Przy jego ustalaniu stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadł okres niewykonywania pracy.
Ze zmiennych składników pracownikowi przysługuje premia miesięczna. Jednak skoro w czerwcu pracownik nie nabędzie do niej prawa, to nie ma podstaw, aby ustalać wynagrodzenie za godziny badań odbytych 19 czerwca. Pracownik uzyska wynagrodzenie w stawce miesięcznej w stałej wysokości obowiązujące w czerwcu, tj. 1600 zł, oczywiście za przepracowaną część miesiąca, po odliczeniu okresu choroby.

Odpoczynek też płatny

Za czas urlopu wypoczynkowego pracownikowi przysługuje takie wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował, a nie odpoczywał. Szerzej o zasadach obliczania wynagrodzenia urlopowego mówi rozporządzenie urlopowe. Sposób ustalenia wynagrodzenia za miesiąc, w którym pracownik brał urlop, zależy od rodzaju składników płacowych, jakimi jest wynagradzany. Można je podzielić na dwie grupy:
1) określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości – np. płaca zasadnicza, dodatek stażowy,
2) zmienne, przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc – np. miesięczna premia regulaminowa, dodatki za pracę w porze nocnej, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.
Składniki stałe należy wypłacać normalnie, czyli w wysokościach przysługujących w miesiącu korzystania z urlopu bez żadnych dodatkowych rachunków. Natomiast z elementów zmiennych najpierw wyznacza się podstawę wymiaru. Uwzględnia się je przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie trzech lub 12 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Zwrot „w wysokości wypłaconej” oznacza, że przyjmuje się składniki wypłacone w okresie trzech lub 12 miesięcy bez względu to, za jaki okres przysługiwały.
Wynagrodzenie urlopowe oblicza się:
1) dzieląc podstawę wymiaru przez liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona ta podstawa, a następnie
2) mnożąc tak ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę pracy przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu w ramach normalnego czasu pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu.
Jeżeli przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru poprzedzający miesiąc wykorzystywania urlopu lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełny miesiąc (miesiące) kalendarzowy, pracownikowi nie przysługiwało wynagrodzenie zmienne za dłużej niż jeden miesiąc, przy ustalaniu podstawy wymiaru uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało takie wynagrodzenie (par. 11 rozporządzenia urlopowego). Chodzi tu o sytuację, gdy w którymś z trzech (maksymalnie 12) miesięcy lub w całym tym okresie, z którego liczona jest podstawa do urlopu, pracownikowi nie przysługiwało żadne wynagrodzenie zmienne. Musi to być pełny miesiąc (okres pusty), za który pracownik nie nabył prawa do jakiegokolwiek zmiennego składnika, np. z powodu choroby lub urlopu bezpłatnego. Jeśli natomiast choć za część miesiąca pracownik dostał ruchomy składnik, to trzeba go wliczyć do podstawy urlopowej, a przywołany wyżej par. 11 nie ma zastosowania. W przeciwnym razie należy cofnąć się do najbliższego miesiąca (miesięcy) sąsiadującego z tym pustym okresem, w którym zmienne pobory przysługiwały. [przykłady 1 i 2]
Ile do wypłaty w czerwcu
W miesiącach poprzedzających czerwiec pracownik chorował, pobierając świadczenie rehabilitacyjne, a wcześniej wynagrodzenie chorobowe oraz zasiłek. Oznacza to, że należy cofnąć się do miesięcy sprzed choroby obejmującej pełne miesiące. Niezdolność do pracy powstała w październiku 2017 r. Zatem tego miesiąca nie należy pomijać.
Wynagrodzenie urlopowe:
600 zł : 330 godz. = 1,82 zł
1,82 zł x 30 godz. (od 25 do 30 czerwca) = 54,60 zł
Wynagrodzenie za przepracowaną część czerwca:
1600 zł : 30 = 53,33 zł
53,33 zł x 18 dni = 959,94
1600 zł – 959,94 zł = 650,06 zł
Lista płac
Elementy  Kwota  Sposób wyliczenia 
Przychód  704,66 zł  650,06 zł + 54,60 zł  
Składki na ubezpieczenia społeczne  96,60 zł  – podstawa wymiaru: 704,66 zł – składka emerytalna: 704,66 x 9,76 proc. = 68,77 zł – składka rentowa: 704,66 zł x 1,5 proc. = 10,57 zł – składka chorobowa: 704,66 zł x 2,45 proc. = 17,26 zł – suma składek: 96,60 zł 
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – do odliczenia od zaliczki na podatek    43,13 zł 43,13 zł  – podstawa wymiaru: 608,06 zł (po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne: 96,60 zł) 608,06 zł x 9 proc. = 54,73 zł; po obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek: 43,13 zł 608,06 zł x 7,75 proc. = 47,12 zł; do odliczenia nie więcej niż 43,13 zł 
Zaliczka na podatek dochodowy   0 zł  Przychód do opodatkowania: 704,66 zł  – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 497 zł [704,66 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 96,60 zł (składki społeczne)] – 0 zł (zaliczka do US)] [(497 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 43,13 zł] – 43,13 zł (składka na zdrowotna) = 0 zł 
Do wypłaty  564,93 zł  704,66 zł – 96,60 zł – 43,13 zł 

przykład 1

Bezpłatne wolne
Pracownica planuje w lipcu 80-godzinny urlop. Otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w systemie godzinowo-akordowym oraz premię w wysokości 5 proc. wynagrodzenia zmiennego. Podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego powinna być ustalona z uwzględnieniem należności przysługujących w kwietniu, maju i czerwcu. Jednak przez cały czerwiec pracownica ta przebywała na urlopie bezpłatnym i nie otrzymała zmiennego wynagrodzenia za pracę. Dlatego do ustalenia podstawy należy przyjąć wynagrodzenie wypłacone w marcu, kwietniu i maju.

przykład 2

Zmienna premia
Pracownik przebywał na urlopie w czerwcu 2018 r. Otrzymuje zasadniczą stawkę miesięczną w wysokości 4000 zł oraz zmienną premię od 10 do 30 proc. płacy podstawowej i niekiedy wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Obowiązuje go miesięczny okres rozliczeniowy. W marcu przebywał na zwolnieniu chorobowym przez 29 dni i w tym miesiącu nie otrzymał premii ani wynagrodzenia za nadgodziny. Zmienną część pensji pracownik uzyskał tylko w kwietniu, bo w maju, mimo przepracowania całego miesiąca, również nie wystąpiły nadgodziny ani przesłanki uprawniające do premii. Podstawa wymiaru wynagrodzenia urlopowego powinna być ustalona z okresu marzec–maj, ponieważ żaden z tych miesięcy nie był w pełni nieprzepracowany.
Podstawa prawna
Art. 171 i 172 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Art. 83 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1938 ze zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).