Zależnie od wielkości firmy, pracodawcy w różny sposób mogą dofinansowywać wypoczynek pracowników. Pracodawcy zatrudniający na 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mogą wypłacać świadczenie urlopowe. Wszystkie zakłady pracy ze sfery budżetowej i pracodawcy prywatni tworzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych mogą dofinansować urlop swoich pracowników ze środków .

Zależnie od wielkości firmy, pracodawcy w różny sposób mogą dofinansowywać wypoczynek pracowników. Pracodawcy zatrudniający na 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mogą wypłacać świadczenie urlopowe. Wszystkie zakłady pracy ze sfery budżetowej i pracodawcy prywatni tworzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych mogą dofinansować urlop swoich pracowników ze środków zfśs.
Nie wszystkie zakłady pracy stać na dofinansowanie wypoczynku pracowników. Pracodawca w okresie nieobecności urlopowej pracownika ma bezwzględny obowiązek wypłacać mu wynagrodzenie urlopowe. W tej sytuacji jakiekolwiek dodatkowe wydatki byłyby dla niektórych firm zbyt dużym obciążeniem. Pracodawcy Ci mogą zwolnić się zarówno z obowiązku wypłaty świadczenia urlopowego, jak i z tworzenia zfśs. Jedynie pracodawcy budżetowi zawsze muszą tworzyć fundusz socjalny. Jednak i oni nie muszą dopłacać do wypoczynku. W regulaminie działalności socjalnej można bowiem przewidzieć inne cele, na które fundusz będzie wykorzystywany.
Świadczenie urlopowe
Szczegółowe zasady wypłacania świadczenia urlopowego zostały zawarte w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Oznacza to, że pracodawca nie może ustanowić innych zasad wypłaty tego świadczenia. Wprawdzie ustanowienie zasad bardziej korzystnych dla pracownika, niż te zawarte w przepisach, nie jest zabronione, ale wypłacane w ten sposób pieniądze nie będą już świadczeniem urlopowym w rozumieniu przepisów. Tylko wypłacane zgodnie z przepisami świadczenie urlopowe jest zwolnione ze składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Poniesione na jego wypłatę środki przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów prowadzonej działalności.
Maksymalna wysokość świadczenia urlopowego jest ściśle określona i w 2007 r. wynosi:
  •  dla pracownika zatrudnionego w szczególnie uciążliwych warunkach pracy 1072,80 zł
  •  dla pracownika młodocianego
- w I roku nauki 107,28 zł
- w II roku nauki 128,74 zł
- w III roku nauki 150,19 zł
■ dla pozostałych pracowników 804,60 zł
Nie ma jednak przeszkód, by pracodawcy ustalili wypłatę niższych świadczeń urlopowych - w takiej wysokości, na jaką ich stać.
Powyższe wartości dotyczą pracowników zatrudnionych na pełnym etacie. W razie wypłaty świadczenia urlopowego pracownikowi zatrudnionemu na część etatu jego wysokość ulega proporcjonalnemu pomniejszeniu. Proporcjonalnemu pomniejszeniu nie podlega tylko świadczenie urlopowe pracowników młodocianych. Tej grupie zatrudnionych świadczenie urlopowe przysługuje zawsze w pełnej przewidzianej dla nich wysokości.
Pracodawca wypłacający świadczenia urlopowe wypłaca je każdemu pracownikowi, który korzysta z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Oznacza to, że pracownik który spełnił ww. warunek, ma wobec pracodawcy roszczenie o wypłatę świadczenia. Do minimalnego limitu 14 dni zaliczeniu podlegają nie tylko dni urlopu wypoczynkowego, ale także dni wolne od pracy, na które pracownik nie musi brać urlopu, rozdzielające bezpośrednio kolejne dni urlopu. Do ww. limitu wlicza się także dni wolne od pracy, na które pracownik nie musi brać urlopu, następujące bezpośrednio przed lub po urlopie.
Pracodawca wypłacając świadczenie nie ma możliwości zweryfikowania, czy pracownik faktycznie spełnia warunek do jego otrzymania. Jest bowiem obowiązany wypłacić pracownikowi pieniądze najpóźniej w przeddzień rozpoczęcia urlopu. Tymczasem, przykładowo, choroba pracownika, przerywając jego urlop, może mu uniemożliwić wykorzystanie minimum 14 dni kalendarzowych urlopu pod rząd. W praktyce wypłata świadczenia urlopowego następuje więc na podstawie wniosku urlopowego zaakceptowanego przez pracodawcę.
Świadczenie urlopowe wypłaca się raz w roku - przy korzystaniu przez pracownika z pierwszego w danym roku co najmniej dwutygodniowego urlopu. Co najmniej dwa tygodnie nieprzerwanego wypoczynku muszą jednak przypadać na jeden rok kalendarzowy. Wyklucza to zatem możliwość wypłaty świadczenia niektórym pracownikom korzystającym z urlopu na przełomie roku.
Dopłata z zfśs
Dofinansowania do wypoczynku z zfśs mają inny charakter niż świadczenia urlopowe, mimo że taki sam jest cel wykorzystania tych środków. Świadczenie urlopowe w danej firmie przysługuje jednej grupie zatrudnionych w takiej samej wysokości, tymczasem prawo do dopłaty do wypoczynku i jej ewentualna wysokość są uzależnione od sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej pracownika. Zasady i warunki przyznawania dopłat do wypoczynku nie zostały określone odgórnie. Wobec powyższego każdy zakład pracy prowadzący tego rodzaju działalność socjalną sam w regulaminie działalności socjalnej musi określić warunki jej przyznawania.
Do niedawna ustawa o zfśs zawierała jedno ograniczenie dotyczące dowolności przyznawania dopłat. Zabronione było dopłacanie do wypoczynku organizowanego poza granicami kraju. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2007 r., sygn. akt K 40/04 (Dz.U. nr 69, poz. 467) z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw (18 kwietnia 2007 r.) unieważnił jednak te zapisy.
Dofinansowanie urlopów wypoczynkowych z zfśs, w przeciwieństwie do świadczeń urlopowych nie dotyczy wyłącznie pracowników. O dofinansowanie mogą starać się również inne osoby uprawnione do korzystania z funduszu. Dofinansowanie do urlopu wypoczynkowego z funduszu socjalnego pracodawca, zależnie od przyjętych przez siebie zasad, może wypłacać zarówno z góry, jak i z dołu. Ze względu na socjalny charakter tego świadczenia w praktyce przyznaje się je na wniosek uprawnionego (świadczenie urlopowe bez wniosku o jego wypłatę).
Dopłaty do wypoczynku dla pracowników z zfśs, podobnie jak świadczenie urlopowe, są zwolnione z oskładkowania.
Wypoczynek nauczycieli
Przepisy bardzo korzystnie ukształtowały kwestię dodatkowych środków pieniężnych dla wypoczywających nauczycieli. Nauczycielom nie tylko przysługuje świadczenie urlopowe, ale także prawo do korzystania z funduszu socjalnego. Jeżeli spełniają odpowiednie kryteria socjalne, to mogą ubiegać się także o dopłatę do wypoczynku podobnie jak pozostali pracownicy szkoły.
PRZYKŁAD PRZEŁOM ROKU
Pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego od 24 grudnia 2006 r. do 7 stycznia 2007 r. Mimo iż pracownik wykorzystał bez przerwy ponad dwa tygodnie wolnego, nie ma prawa do świadczenia urlopowego, ponieważ żadna część jego wypoczynku nie objęła w danym roku kalendarzowym minimum 14 dni.
PRZYKŁAD DOCHÓD NA CZŁONKA RODZINY
Regulamin działalności socjalnej firmy przewiduje, że dopłata do wypoczynku przysługuje jedynie pracownikom o dochodzie na członka rodziny poniżej 700 zł. Dofinansowanie wynosi 1000 zł dla osób o dochodach na członka rodziny od 500 do 700 zł i 1200 zł dla osób o niższym dochodzie na członka rodziny.
Arkadiusz Mika
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 2 pkt 1, 5, art. 3 ust. 3, 4-6, art. 8 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.).
■ Par. 2 ust. 1 pkt 19 i 21 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
■ Art. 53 ust. 1a, ust. 5 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).