Zatrudniamy 50 osób. Pracownik mający od 15 lat umowę na czas nieokreślony otrzymał 31 maja 2018 r. wypowiedzenie w związku z ograniczeniem liczby stanowisk pracy (z przyczyn ekonomicznych). Staż pracownika uprawnia go do trzymiesięcznego wypowiedzenia. Wraz z oświadczeniem o wypowiedzeniu wręczyliśmy mu pismo o skróceniu okresu wypowiedzenia do jednego miesiąca oraz o zwolnieniu go z obowiązku wykonywania pracy w czerwcu. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie w stawce godzinowej – 16 zł za godzinę – oraz premie regulaminowe w wysokości 10 proc. płacy zasadniczej. Jak obliczyć odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia oraz wynagrodzenie za czas zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy?
Każda ze stron umowy o pracę może rozwiązać ją za wypowiedzeniem – rozwiązanie następuje wówczas z upływem okresu wypowiedzenia. Zgodnie z kodeksem pracy okres wypowiedzenia jest to okres, po upływie którego dopiero następuje rozwiązanie umowy zawartej na czas określony, nieokreślony lub na próbę. Długość okresu wymówienia umowy bezterminowej, a także zawartej na czas określony, zależy od stażu pracy u tego aktualnego pracodawcy i wynosi:
  • 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
  • 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
  • 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Zatrudnienie u danego pracodawcy to suma wszystkich okresów świadczenia pracy u niego na podstawie stosunku pracy, bez względu na jakiekolwiek przerwy w zatrudnieniu. Do stażu, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia, wlicza się także sam okres wypowiedzenia umowy. Jeżeli np. w trakcie biegnącego miesięcznego okresu wypowiedzenia pracownikowi minęłyby 3 lata pracy, to okres wypowiedzenia umowy o pracę wydłuży się do trzech miesięcy. Do okresu zatrudnienia, wpływającego na długość okresu wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony, wlicza się zatrudnienie u poprzedniego pracodawcy:
1) jeżeli pracownik został przeniesiony do obecnego pracodawcy w trybie art. 231k.p.,
2) gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika (art. 36 par. 11k.p.).

Przepis pozwala
Kodeks pracy dopuszcza sytuacje, w których pracodawca może skrócić okres wypowiedzenia. Pracownik jednak nic nie straci na wynagrodzeniu z racji wcześniejszego rozstania. Przysługuje mu stosowna rekompensata za czas, o który skrócono wymówienie.
Jeżeli pracodawca wręczył pismo z wypowiedzeniem pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony i uczynił to z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników, to może – w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę – skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, jednak najwyżej do miesiąca. Przy czym w takim przypadku musi pracownikowi wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym czasie bez pracy do okresu zatrudnienia (art. 361par. 2 k.p.). Skrócenie okresu wypowiedzenia z powyższych przyczyn następuje na mocy jednostronnej decyzji pracodawcy, a oświadczenie w tej sprawie trzeba przekazać pracownikowi najpóźniej razem z wypowiedzeniem umowy o pracę (wyrok SN z 19 grudnia 1990 r., sygn. I PR 391/90, OSNCP 1992, nr 11, poz. 206). Umowa bezterminowa ulega rozwiązaniu z upływem okresu skróconego.

Liczymy jak ekwiwalent

Przy ustalaniu odszkodowania dla pracownika z krótszym wypowiedzeniem obowiązują zasady stosowane przy liczeniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Tak wynika z par. 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. W tym celu trzeba się zaś odwołać do kolejnego rozporządzenia, tj. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
W związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia, przy czym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 362k.p.). Pracodawca może zrezygnować z usług pracownika, także w okresie skróconego okresu wypowiedzenia. Przy ustalaniu wynagrodzenia za okres zwolnienia stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Odprawa ekonomiczna

W razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron stosuje się procedury określone w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Pracownikowi – w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z takiej przyczyny, zarówno w ramach grupowego, jak i indywidualnego zwolnienia – przysługuje odprawa pieniężna w wysokości uzależnionej od firmowego stażu pracy. Odprawa wynosi trzykrotność wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad osiem lat. Odprawę tę ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, co oznacza, że wynosi ona8729,61 zł(2909,87 zł, czyli podstawa obliczona dla odszkodowania x 3).

PIT i ZUS

Odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy (w tym z przyczyn leżących po stronie pracodawcy), a także skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, są wprost zwolnione ze składek na ZUS na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Inaczej jest z podatkiem dochodowym. Zgodnie z ogólną zasadą opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych. I tak, podatku nie płaci się m.in. od otrzymanych odszkodowań lub zadośćuczynień, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Biorąc tylko to pod uwagę, omawiane odszkodowanie byłoby zwolnione z PIT, bo wynika z przepisów kodeksu pracy. Jednak ustawodawca wymienił enumeratywnie konkretne odprawy i odszkodowania, które jako wyjątki pozostają opodatkowane i nie korzystają z tego zwolnienia. Wśród nich są:
  • określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  • odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Oznacza to, że należność odszkodowawcza, a także odprawa pieniężna, są przychodami ze stosunku pracy objętymi podatkiem dochodowym. ©℗
Lista płac za czerwiec 2018 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 17 506,15 zł 2956,80 zł + 5819,74 zł + 8729,61 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 405,37 zł – podstawa wymiaru: 2956,80 zł– składka emerytalna: 2956,80 zł x 9,76 proc. = 288,58 zł– składka chorobowa: 2956,80 zł x 2,45 proc. = 72,44 zł – łączna kwota składek – 405,37 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – odliczana od podatku 229,63 zł 197,74 zł – podstawa wymiaru: 2551,43 zł (po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne, tj. 405,37 zł) 2551,43 zł x 9 proc. = 229,63 zł 2551,43 zł x 7,75 proc. = 197,74 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 2814 zł Przychód do opodatkowania: 17 506,15 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 16 990 zł [17 506,15 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 405,37 zł (składki społeczne)] = 16 989,53 zł – zaliczka do US: 2814 zł (16 990 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 3011,87 zł (zaliczka na podatek) – 197,74 zł (składka zdrowotna) = 2814,13 zł
Kwota do wypłaty 14 057,15 zł 17 506,15 zł – (405,37 zł + 229,63 zł + 2814 zł)
Rozliczenie
W sytuacji opisanej na wstępie umowa o pracę rozwiąże się z upływem skróconego jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, czyli 30 czerwca (a nie 31 sierpnia). Za dwa miesiące, czyli za pozostałą część wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje odszkodowanie.
I. ODSZKODOWANIE
Jeżeli wynagrodzenie pracownika składa się ze zmiennych składników, to wysokość odszkodowania obliczamy w niżej opisany sposób.
Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc – wypłacone w okresie trzech miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania – należy podzielić przez trzy. Najpierw sumujemy więc wynagrodzenie uzyskane przez pracownika w marcu, kwietniu i maju.
Wynagrodzenie wypłacone w maju:
zasadnicze – 2560 zł (160 h x 16 zł); premia – 256 zł (2560 zł x 10 proc.)
Wynagrodzenie wypłacone w kwietniu:
zasadnicze – 2560 zł (160 h x 16 zł); premia – 256 zł (2560 zł x 10 proc.)
Wynagrodzenie wypłacone w marcu:
zasadnicze – 2816 zł (176 h x 16 zł); premia – 281,60 zł (2816 zł x 10 proc.)
W ciągu trzech miesięcy pracownik otrzymał wynagrodzenie łączne w wysokości 8729,60 zł (7936 zł zasadniczego + 793,60 zł premii). Średnia z trzech miesięcy wynosi więc 2909,87 zł (8729,60 zł : 3). Pracownik ma prawo do odszkodowania za dwa miesiące, powinien więc otrzymać je w wysokości 5819,74 zł(2909,87 zł x 2).
Uwaga!Przy ustalaniu należności pracowniczych (odpraw, odszkodowań), stanowiących równowartość miesięcznego wynagrodzenia lub jego wielokrotności, nie należy stosować współczynnika ekwiwalentowego. Obliczanie należy zakończyć na średnim miesięcznym wynagrodzeniu i pomnożeniu go przez odpowiednią liczbę miesięcy, za które przysługuje odszkodowanie czy odprawa.








II. WYNAGRODZENIE ZA CZAS ZWOLNIENIA OD PRACY
Do obliczenia tego wynagrodzenia przyjmujemy sumę wynagrodzeń wypłaconych w analogicznym okresie, tj. 8729,60 zł. Podstawę tę należy następnie podzielić przez liczbę godzin, w których pracownik wykonywał pracę w rzeczonym okresie, czyli przez 496 godzin:
8729,60 zł : 496 godz. = 17,60 zł
17,60 zł x 168 godz. do przepracowania w czerwcu =2956,80 zł

Podstawa prawna
Art. 361, art. 362ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).
Art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2016 r. poz. 1474 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).
Art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.).
Par. 2 pkt 1, par. 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 927).
Par. 9, par. 16 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).