Prowadzę działalność gospodarczą. Do 12 kwietnia 2018 r. pobierałam zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu. Nie wyrejestrowałam się z ubezpieczenia chorobowego z działalności. Czy to prawda, że to ubezpieczenie wygasło i teraz muszę ponownie złożyć zgłoszenie, żeby w razie choroby czy opieki nad dzieckiem otrzymać zasiłek? Czy będzie mnie obowiązywał okres wyczekiwania? Składki społeczne odprowadzam od najniższej podstawy wymiaru – 2665,80 zł.
PROBLEM
ODPOWIEDŹ
Zgadza się. Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba prowadząca działalność gospodarczą musi dokonać nowego zgłoszenia do ubezpieczeń, w tym do chorobowego. Jeśli zrobi to w ciągu 30 dni, nie będzie czekała na uaktywnienie prawa do zasiłku chorobowego przez 90 dni.
Na wniosek
Nabycie prawa do zasiłków, w tym chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego, jest powiązane z ubezpieczeniem chorobowym, które w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą ma charakter dobrowolny.
Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek, osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zatem tylko osoba, która z tytułu działalności podlega ubezpieczeniom emerytalno-rentowym obowiązkowo, może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. W przypadku zasiłku chorobowego nie wystarczy się zgłosić do ubezpieczenia i w razie rychłej niezdolności wnioskować o świadczenie. Konieczne jest pozostawanie w nim przez wyznaczony okres oraz terminowe opłacanie składek w należnej wysokości.
Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest to ubezpieczenie dobrowolne (okres wyczekiwania). Jednak do okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego (a więc w tym przypadku w czasie prowadzenia działalności) też jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego.
Wyjątkowo, bo już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje np., jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, albo przytrafiła się ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy, co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.
Dwa tytuły, jeden obowiązkowy
Przypomnijmy, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które prowadzą pozarolniczą działalność lub współpracują z przedsiębiorcą, przebywają na urlopie wychowawczym lub pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Są to więc dwa odrębne tytuły do ubezpieczeń.
Prowadzące działalność gospodarczą, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego), podlegają obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego/zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów (art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Tym samym osoba, która w trakcie ubezpieczenia chorobowego, któremu podlegała z działalności, urodziła dziecko i nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego, podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu tego zasiłku, a nie z działalności gospodarczej. Innymi słowy, zmienia się u niej tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. Nie podlega wtedy ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu.
Podsumowując, osoba, która pobiera zasiłek macierzyński i jednocześnie kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej (nie zawiesza jej), podlega obowiązkowo:
wubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu zasiłku (obie składki finansuje budżet państwa),
wubezpieczeniu zdrowotnemu z działalności gospodarczej (tę składkę opłaca sam ubezpieczony).
Ubezpieczenie chorobowe z działalności, do którego osoba była uprzednio zgłoszona, ustało z powodu przejścia na zasiłek macierzyński. Płatnikiem zasiłku i zarazem składek u osób prowadzących własny interes jest ZUS. Zakład, wypłacając zasiłek macierzyński, przyjął jako obowiązkowy tytuł pobieranie tego zasiłku, tak jak nakazuje powołany art. 9 ust. 1c ustawy systemowej.
Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, a tym samym wygaśnięciu tytułu do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, przedsiębiorca, który jest nadal zainteresowany korzystaniem z ubezpieczenia chorobowego, musi ponownie do niego przystąpić, tj. złożyć zgłoszenie ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych z działalności gospodarczej, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. I o tym przedsiębiorcy często niestety zapominają. W przypadku zgłoszenia się do wymienionych ubezpieczeń po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przed upływem 30 dni, okresu karencji nie trzeba od nowa zaliczać. W razie choroby zasiłek powinien zostać przyznany od razu.
Jeżeli osoba prowadząca działalność nie dopilnuje zgłoszenia po macierzyńskim, zostaje poza systemem ubezpieczenia chorobowego, nawet o tym nie wiedząc. Rodzic wychodzi bowiem z założenia, że skoro nie dokonał wyrejestrowania z ubezpieczenia, ono cały czas obowiązuje. Po zakończeniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego wraca do opłacania składek z działalności, w tym chorobowej, nie mając świadomości, że tylko doprowadza do powstania nadpłaty. Do tego ubezpieczenia przystępuje się bowiem wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej, więc ZUS sam go nie wznowi.
W omawianej sprawie zapadł wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2016 r., sygn. akt II UK 478/15. Sąd uznał w nim, że ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą jest ubezpieczeniem dobrowolnym, które powstaje na skutek wyrażenia przez uprawniony podmiot woli podlegania ubezpieczeniu ujawnionej we wniosku o objęcie ubezpieczeniem przez mające charakter prawnokształtujący zgłoszenie się do ubezpieczenia. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej niż w dzień jego złożenia (art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą mogą przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, jeżeli z tytułu tej działalności objęte są obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (art. 11 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej), z jednym wyjątkiem – gdy prowadząc działalność, spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Stosownie do art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlegają wtedy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Sąd zaznaczył, że z chwilą nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe osoby prowadzącej pozarolniczą działalność ustaje i nie istnieje możliwość przystąpienia do tego ubezpieczenia ani z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, ani z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, ponieważ takiego uprawnienia nie przewiduje art. 11 ust. 2 ustawy systemowej. Przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego staje się możliwe po wyczerpaniu zasiłku macierzyńskiego w związku z przekształceniem się dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w ubezpieczenie obowiązkowe.
W razie choroby
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych będących przedsiębiorcami stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowej. W 2018 r. najniższa podstawa wynosi 2665,80 zł.
Kwota tej minimalnej podstawy do składek społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących podlega odpowiedniemu zmniejszeniu za miesiąc, w którym była niezdolność do pracy, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 10 ustawy systemowej). Wówczas kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się? proporcjonalnie, dzieląc ja? przez liczbę? dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę? dni podlegania ubezpieczeniom. Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu, powinna zostać´ pomnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po przemnożeniu należy zaokrąglić ustaloną podstawę wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując, że dokonuje się? zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczona? podstawę? wymiaru składek należy zaokrąglić´ do pełnych groszy w go ‘e?, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, albo w dół, jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza. [PRZYKŁAD]
Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia warunków do przyznania zasiłku (nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu), to nawet jeśli przez część miesiąca faktycznie nie pracuje z powodu choroby, musi opłacić składki od pełnej podstawy.
W pełnej wysokości należna jest w każdym przypadku składka zdrowotna. Jest ona miesięczna i niepodzielna. Z tego względu opłaca się ją od pełnej obowiązującej w danym roku kalendarzowym podstawy. W 2018 r. składka wynosi 319,94 zł. ⒸⓅ
WAŻNE
Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba prowadząca działalność gospodarczą musi dokonać nowego zgłoszenia do ubezpieczeń, w tym do chorobowego.
PRZYKŁAD
Ponowna rejestracja
Załóżmy, że osoba prowadząca swoją firmę, po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego od razu zgłosiła się ponownie do ubezpieczenia chorobowego. Została nim objęta od 16 kwietnia 2018 r., a w maju chorowała przez 10 dni. Spełnia warunki do uzyskania zasiłku chorobowego. Najniższa podstawa wymiaru składek w 2018 r. to 2665,80 zł. Za maj podstawa wymiaru składek społecznych oraz kwoty tych składek wyniosą:
2665,80 zł : 31 (liczba dni miesiąca) = 85,993548387 zł
85,993548387 zł x 21 (liczba dni „niechorobowych”) = 1805,86451612 zł
Po zaokrągleniu najniższa podstawa wymiaru składki za część maja wynosi 1805,86 zł.
Składki:
emerytalna (19,52 proc.): 352,50 zł
rentowa (8 proc.): 144,47 zł
chorobowa (2,45 proc.): 44,24 zł
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, pkt 19, art. 9 ust. 1c, art. 18 ust. 8, ust. 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1773 ze zm.).
Art. 4, art. 6 ust. 1, art. 14 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).