Na początku kwietnia pracownik złożył w dziale kadr oświadczenie, że za 2018 r. będzie się rozliczał wspólnie z małżonką, która nie uzyskuje żadnych dochodów. Jak stosować u niego kwotę zmniejszającą podatek? Pracownik złożył oświadczenie PIT-2 i ma odliczaną jedną normę ulgi przy ustalaniu zaliczek podatkowych. Czy nowe oświadczenie wpłynie na kwotę wolną od potrąceń? Pracownik ma zajęcie komornicze niealimentacyjne na sumę łącznie 3000 zł. Jego miesięczne wynagrodzenie wynosi 2500 zł i ma prawo do podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.
ODPOWIEDŹ
Zakłady pracy są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują przychody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy. Podstawą opodatkowania u pracowników jest dochód rozumiany jako nadwyżka łącznego przychodu uzyskanego u danego pracodawcy w miesiącu nad kosztami ich uzyskania, określonymi ustawowo w sposób zryczałtowany. Dochód ulega pomniejszeniu także o potrącone przez płatnika w tym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne. Do dochodu stosuje się odpowiednią stopę procentową podatku w zależności od jego wysokości (18 lub 32 proc.). Zaliczkę 18-proc. nalicza się za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, tj. 85 528 zł. Natomiast za kolejne miesiące płatnik potrąca wyższą stawkę (art. 32 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; dalej: u.p.d.o.f.).
Po złożeniu PIT-2
Tak zwaną kwotę ulgi podatkowej stosuje się pod pewnymi warunkami. Po pierwsze, po złożeniu przez pracownika przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym oświadczenia PIT-2 i po drugie, dopóty, dopóki zaliczka wynosi 18 proc. Zaliczkę obliczoną od dochodu w wysokości 18 proc. zmniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek wynoszącej 556,02 zł, jeżeli w oświadczeniu PIT-2 pracownik stwierdził, że:
1) nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika,
2) nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
3) nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 (np. najem, dzierżawa, działalność gospodarcza),
4) nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
5) ten zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia.
Miesięczna kwota zmniejszająca podatek wynosi 46,33 zł (1/12 z 556,02 zł). Oświadczenie na formularzu PIT-2 wystarczy złożyć raz i nie ma potrzeby odnawiania go co roku. Dopiero gdy stan faktyczny z niego wynikający ulegnie zmianie (np. pracownik rozpocznie działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej), podatnik zawiadamia o tym swojego płatnika, a ten zaprzestaje stosowania kwoty zmniejszającej podatek od najbliższego miesiąca.
Kwota zmniejszająca może być stosowana w miesiącu tylko raz.
Jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok jego dochody przekroczą kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali (85 528 zł), płatnik pobiera zaliczki już z pominięciem kwoty zmniejszającej podatek – począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie (art. 32 ust. 1e u.p.d.o.f.). Wynika to z art. 27 ust. 1b u.p.d.o.f., który stanowi, że przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy:
1) w przypadku podatników, których dochody nie przekroczą kwoty 85 528 zł – kwota zmniejszająca podatek wynosi 556 zł 02 gr rocznie;
2) w przypadku podatników, których dochody przekroczą powyższą kwotę – zaliczki nie pomniejsza się o kwotę zmniejszającą podatek. [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Przekroczenie progu
Pracownik zatrudniony od kilku lat w spółce z o.o. ma odliczaną miesięczną kwotę zmniejszającą podatek, gdyż na początku zatrudnienia złożył PIT-2. Załóżmy, że w październiku 2018 r. jego dochód przekroczy 85 528 zł. Przy obliczaniu zaliczek za listopad i grudzień pracodawca nie będzie już stosował kwoty zmniejszającej.
Dodatkowe obniżenie zaliczek
Pracownik w dowolnym momencie roku podatkowego może złożyć płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem bądź na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci, a ponadto, że za rok podatkowy przewidywane dochody podatnika:
1) nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej – wtedy zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, tj. 46,33 zł; lub
2) przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali – wówczas zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.
Płatnik, któremu podatnik złożył oświadczenie z zadeklarowanym przypadkiem (pkt 1 lub 2), pobiera zaliczki według odpowiednich dla danego przypadku zasad, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie. [przykład 2]
PRZYKŁAD 2
Razy dwa
Pracownik zatrudniony od 2 stycznia 2018 r. przed pierwszą w tym roku wypłatą wynagrodzenia złożył PIT-2. W kwietniu 2018 r. złożył oświadczenie, z którego wynika, że będzie rozliczał się wspólnie z małżonką nieuzyskującą żadnych dochodów, a jego dochody w 2018 r. nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali. Kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 92,66 zł płatnik zacznie stosować od maja 2018 r. W poprzednich miesiącach 2018 r. kwota zmniejszająca wynosi 46,33 zł. ⒸⓅ
Lista płac na maj 2018 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 2500 zł 2500 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 342,75 zł Podstawa wymiaru: 2500 zł 2500 zł x 9,76 proc. = 244 zł 2500 zł x 1,5 proc. = 37,50 zł 2500 zł x 2,45 proc. = 61,25 zł Łącznie: 342,75 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – należna – odliczana od podatku 194,15 zł 167,19 zł Podstawa wymiaru: 2157,25 zł (2500 zł po pomniejszeniu o składki społeczne, tj. 342,75 zł) 2157,25 zł x 9 proc. = 194,15 zł 2157,25 zł x 7,75 proc. = 167,19 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 103 zł Przychód do opodatkowania: 2500 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 2018 zł [2500 zł (przychód) – 139,06 zł (koszty zamiejscowe) – 342,75 zł (składki społeczne) = 2018,09 zł – zaliczka do US: 103 zł (2018 zł x 18 proc.) – 92,66 zł (kwota zmniejszająca) = 270,58 zł (zaliczka na podatek) – 167,19 zł (składka zdrowotna) = 103,39 zł
Kwota netto 1 860,10 zł 2500 zł – (342,75 zł + 194,15 zł + 103 zł)
Potrącenia przymusowe 279,10 zł 1860,10 zł x 1/2 = 930,05 zł (kwota graniczna); 1860,10 zł – 1581 zł (kwota wolna) = 279,10 zł
Kwota do wypłaty 1581 zł 1860,10 zł – 279,10 zł
ⒸⓅ
W razie faktycznej zmiany stanu upoważniającego do obniżki zaliczek lub utraty możliwości do opodatkowania dochodów dla samotnych rodziców podatnik jest zobowiązany poinformować o tym płatnika. Wtedy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, są one pobierane według zasad ogólnych.
Oświadczenie, w którym pracownik zapowie, że jego dochód nie przekroczy kwoty 85 528 zł i rozliczy się razem z małżonkiem, który nie ma dochodów, upoważnia płatnika do stosowania kwoty zmniejszającej w podwójnej wysokości, tj. 92,66 zł (46,33 zł x 2).
Kiedy łączne rozliczenie
Małżonkowie co do zasady podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Jednak odstępstwem od tej reguły jest prawo do łącznego opodatkowania dochodów na podstawie art. 6 ust. 2 u.p.d.o.f. Otóż małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, między którymi istnieje przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa i pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, mogą być, na wspólny wniosek) opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, po uprzednich odliczeniach odrębnie przez każdego z małżonków (np. składki społeczne). Wówczas podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.
Wniosek może być wyrażony przez jednego z małżonków, co traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Wspólne opodatkowanie ma zastosowanie również, jeżeli jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany na zasadach ogólnych, lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku. Natomiast razem nie mogą się rozliczyć małżonkowie, jeżeli jeden z nich uzyskał dochody opodatkowane podatkiem liniowym lub zryczałtowanym.
Gwarantowana ochrona
Kwota wolna od potrąceń to obok kwoty granicznej druga forma ochrony wynagrodzenia. Jest to pewna gwarantowana część pensji, którą pracownikowi należy zachować do dyspozycji. Nie obowiązuje ona tylko dla należności alimentacyjnych. Tu jedyną barierą jest kwota graniczna – 3/5 wynagrodzenia.
Wysokość tej kwoty zależy od rodzaju potrącenia. Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Przy czym kwota wolna nie jest jednolita dla wszystkich pracowników. Jej wysokość kształtują czynniki podatkowe stosowane indywidualnie u pracownika, tj. norma miesięcznych kosztów uzyskania przychodów (podstawowe lub podwyższone dla dojeżdżających do pracy), które są mu potrącane, stopa zaliczki oraz kwota zmniejszająca podatek (stosowana bądź nie). Skoro pracownikowi będzie przysługiwała kwota zmniejszająca w podwójnej stawce oraz ma odliczane koszty zamiejscowe (139,06 zł), to z uwzględnieniem tych danych należy obliczyć kwotę wolną od potrąceń.
Pracownik złożył oświadczenie podatkowe w kwietniu, co oznacza, że począwszy od maja 2018 r., miesięczne zaliczki będą obniżane o wyższą kwotę zmniejszającą, tj. 92,66 zł. Pracownik ma zajęcie komornicze niealimentacyjne, przy którym obowiązuje kwota graniczna w wysokości 1/2 wynagrodzenia netto. Kwota wolna z kolei, przy omówionych wskaźnikach podatkowych, to 1581 zł. Aby została zachowana kwota wolna, a jednocześnie graniczna, z wynagrodzenia za maj pracownikowi należy potrącić 279,10 zł. ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 6, art. 27 ust. 1b, art. 31, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.).
Art. 87, art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).