1 marca 2018 r. to data istotna dla wszystkich pracodawców, i to nie tylko dla tych, których głównym rodzajem działalności jest prowadzenie handlu. W tym dniu zaczęła bowiem obowiązywać ustawa z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która zmieniła również inne ustawy, w tym m.in. kodeks pracy. Akt ten, w najbliższych latach, tj. 2018–2020, stopniowo wprowadza zakaz handlu i dokonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta.
Jednocześnie, na skutek jego wdrożenia, zmianie uległy poszczególne przepisy kodeksu pracy odnoszące się w ogóle do dopuszczalnej pracy w niedziele i święta. Skutkiem wejścia w życie ustawy jest również zmiana niektórych przepisów kodeksu karnego, kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.
Zmiany te budzą w praktyce wiele wątpliwości interpretacyjnych i praktycznych – zarówno wśród pracodawców, obywateli korzystających z placówek handlowych czy pracowników dotychczas pracujących w niedziele i święta, jak i wśród prawników. Z tego powodu oddajemy w ręce czytelnika komentarz zarówno do przepisów nowej ustawy, jak i do wybranych regulacji innych aktów prawnych, które ona modyfikuje. Omawiamy więc przepisy działu VI kodeksu pracy poświęconego w całości zagadnieniom pracy w niedziele i święta, jak również zmodyfikowane regulacje innych ustaw. Poruszamy zarówno zagadnienia związane z dopuszczalnością pracy w niedziele i święta w handlu, jak też w pozostałych gałęziach gospodarki. Komentarz opatrujemy przykładami, które pozwolą lepiej zrozumieć poszczególne kwestie.
Prócz wspomnianych wyżej problemów interpretacyjnych warto też zwrócić uwagę na dwa dodatkowe zagadnienia wynikające z nowych przepisów. Pierwsze z nich dotyczy kwestii umów cywilnoprawnych. Ustawa jest już kolejnym aktem prawnym – m.in. po ustawie z 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych (Dz.U. poz. 1265 ze zm.), na podstawie którego ustawodawca ingeruje w stosunki cywilnoprawne pomiędzy przedsiębiorcami a osobami świadczącymi pracę np. na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług. Ustawa obejmuje bowiem swoim zasięgiem nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, ale też odnosi się do osób świadczących pracę na podstawie umów prawa cywilnego. Powyższe pokazuje, że ustawodawca coraz bardziej zrównuje prawa osób zatrudnionych bez względu na podstawę prawną tego zatrudnienia.
Kolejną ważną kwestią jest poruszane już na forum publicznym zagadnienie dyskryminacji poszczególnych grup pracowników ze względu na zatrudnienie w danym sektorze i poszczególnych grup pracodawców z uwagi na rodzaj prowadzonego biznesu. Tymczasem zgodnie z art. 32 Konstytucji RP: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Wątpliwości budzi zatem to, że np. ustawa wprowadziła zakaz handlu w placówkach handlowych, a dopuszcza go na stacjach benzynowych, zarazem nie ograniczając handlu tylko do sprzedaży paliwa i środków niezbędnych do prawidłowego poruszania się pojazdów. Pozwala również na sprzedaż dewocjonaliów i innych materiałów związanych z kultem, która nie jest podyktowana żadnymi przesłankami – wszakże możliwe jest, by zaopatrzyć się w tego typu materiały np. w sobotę. Nowe przepisy zabraniają za to pracy np. pracownikom kas czy też obsługi hali sprzedaży, dopuszczając jednocześnie pracę osób np. w kasach kin znajdujących się w tym samym centrum handlowym. Powyższe przykłady pokazują jedynie niektóre najczęściej powtarzane zarzuty skierowane do ustawodawcy, które pojawiły się jeszcze na etapie prac legislacyjnych.
W tym miejscu warto jednak dodać, że ustawa jest efektem prac parlamentarnych nad obywatelskim projektem, który wpłynął do Sejmu 22 września 2016 r. Zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: „Prace nad projektem trwały niemal półtora roku. Ich celem było znalezienie kompromisu możliwego do zaakceptowania przez wszystkie podmioty, zainteresowane nowymi przepisami. Rozważano zarówno aspekty gospodarcze, jak i kulturowe, światopoglądowe czy szeroko rozumiane koszty społeczne”. W niedalekiej przyszłości – naszym zdaniem w ciągu roku – przekonamy się, czy w trakcie procesu legislacyjnego rzeczywiście udało się uwzględnić wszystkie te aspekty. Zapewne poznamy też koszty społeczne – w tym związane z wolumenem zatrudnienia oraz wysokością wynagrodzeń – jakie poniosły osoby, których nowe regulacje bezpośrednio dotyczą.
TYDZIEŃ Z KOMENTARZAMI – baza publikacji
Dotychczas w tygodniku Kadry i Płace komentowaliśmy m.in. ustawy:
● z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych
● z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
● z 16 kwietnia 20 04 r. o czasie pracy kierowców
● z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
● z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
● z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
● z 13 kwietnia 2007 r. o PIP
● z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
● z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
● z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
● z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
● z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych
● z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy