Niezapłacone na czas składki ZUS można rozłożyć na raty. Jednak gdy nie ma żadnych możliwości spłaty takiego długu pozostaje jeszcze wnioskowanie o umorzenie zaległych składek. Jest to szansa tylko dla ściśle określonego grona płatników (dłużników, spadkobierców). ZUS może zgodzić się na umorzenie, gdy stwierdzi całkowitą nieściągalność należności lub uzna, że zaszła trudna sytuacja finansowa i rodzinna płatnika. Nie wszystkie należności z tytułu składek można umorzyć.

O uzyskanie umorzenia z tytułu składek może ubiegać się osoba zobowiązana, która nie jest w stanie uregulować zadłużenia, nawet rozłożonego na raty. Wniosek może złożyć m.in.:

  • płatnik składek oraz były płatnik składek (np. przedsiębiorca),
  • osoba, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (np. spadkobierca, wspólnik lub następca prawny),
  • małżonek, który odpowiada z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka,
  • pełnomocnik dłużnika.

W pierwszej kolejności ZUS zbada czy zaistniała jedna z dwóch możliwych sytuacji:

  • całkowita nieściągalność należności lub
  • trudna sytuacja finansowa i rodzinna wnioskującego

Przy czym obie wyżej wymienione sytuacje są dość precyzyjnie określone.

Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy:

  • dłużnik zmarł i nie pozostawił majątku, który pozwala na spłatę długu, ani nie ma spadkobierców lub innych następców prawnych,
  • sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe, ponieważ nie ma majątku, który umożliwia przeprowadzenie takiego postępowania,
  • dłużnik nie prowadzi już działalności gospodarczej i nie ma majątku, który pozwala na spłatę długu, oraz nie ma małżonka, wspólników lub następców prawnych,
  • w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub w umorzonym postępowaniu upadłościowym nie uzyskano kwoty wystarczającej do tego, żeby uregulować należności,
  • wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
  • naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził, że nie ma majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
  • w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Z kolei o trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej możemy mówić, gdy wnioskujący udowodni, że:

  • po opłaceniu należności składkowych nie mógłby zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych swoich oraz rodziny,
  • poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej (lub innego nadzwyczajnego zdarzenia), które spowodowały, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności,
  • przewlekle choruje albo opiekuje się przewlekle chorym członkiem rodziny i dlatego nie może zarobić tyle, żeby opłacić należności.

Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.

W sytuacji, gdy ZUS odmówi umorzenia zaległych składek zobowiązany musi spłacić zadłużenie wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w szczególności art. 28 (zobacz tekst ujednolicony)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (link)