Pracownik przebywający na urlopie macierzyńskim podlega co do zasady ochronie stosunku pracy. Jaka jest jego sytuacja po powrocie z urlopu macierzyńskiego, co może zrobić pracodawca, który nie ma już pracy dla takiego pracownika?
Przepisy kodeksu pracy zostały doprecyzowane w zakresie uprawnień pracowników powracających po urlopie macierzyńskim. W stanie prawnym obowiązującym w 2008 roku istniały wątpliwości, czy taki pracownik korzysta z jakiejkolwiek ochrony trwałości stosunku pracy. Wobec pracowników powracających z urlopu wychowawczego istniał bowiem przepis nakazujący zaoferowanie przez pracodawcę pracy na dotychczasowym lub równorzędnym stanowisku, za wynagrodzeniem nie niższym niż dotychczas mu przysługiwało (art. 1864 k.p.). Nie było takiego przepisu wobec pracowników powracających po urlopie macierzyńskim.
Obecnie nowe zmiany do k.p. przyznały pracownikom powracającym po urlopie macierzyńskim quasi-ochronę podobną do tej, jaka przysługuje po powrocie z urlopu wychowawczego. Pracodawca ma teraz obowiązek dopuścić pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku. Dopiero jeżeli nie jest to możliwe, powinien mu zaproponować pracę na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Musi przy tym zapłacić wynagrodzenie takie, jakie pracownik otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu (art. 1832 k.p.).
Należy przyjąć za aktualne, wobec nowego przepisu, orzeczenie Sądu Najwyższego wydane w odniesieniu do urlopów wychowawczych. Zgodnie z uzasadnieniem do wyroku SN z 30 grudnia 1985 r., III PZP 50/85 zaoferowanie pracownicy pracy na stanowisku równorzędnym lub odpowiadającym kwalifikacjom nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 k.p. W powołanych przepisach bowiem zawarte jest jednostronne uprawnienie zakładu pracy do zmiany stanowiska zajmowanego przez pracownicę przed urlopem wychowawczym (w granicach wskazanych w art. 1832 i 1864 k.p.). Sama niemożliwość zatrudnienia na stanowisku dotychczasowym daje podstawę do zatrudnienia na stanowisku równorzędnym lub odpowiadającym kwalifikacjom.
Z drugiej strony przepisy kodeksu pracy nie dają bezwzględnej ochrony pracownikowi powracającemu z urlopu macierzyńskiego. Jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia pracownika na dotychczasowym, równorzędnym lub odpowiadającym kwalifikacjom stanowisku, wówczas istnieje możliwość wypowiedzenia ostatecznego umowy o pracę. Musi jednak istnieć inna uzasadniona przyczyna (np. zmiany organizacyjne), która pozwoli pracodawcy na takie działanie.