Zawarłem z jednym z podwładnych umowę o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia na rok. Przestałem mu jednak wypłacać odszkodowanie za powstrzymywanie się od aktywności konkurencyjnej już po trzech miesiącach, ponieważ umowa pozwalała mi na odstąpienie od niej w każdym czasie bez uzasadnienia. Były pracownik wystąpił przeciwko mnie z pozwem o wypłatę odszkodowania za pozostałe dziewięć miesięcy. Czy jego żądanie jest uzasadnione?
Roszczenie byłego pracownika o zapłatę odszkodowania za powstrzymywanie się przez niego od zakazu konkurencji przez dziewięć miesięcy jest zasadne. Można bowiem zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie prawo do odstąpienia od umowy – ale tylko w ciągu oznaczonego terminu. Tak stanowi art. 395 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), który – przez odesłanie zawarte w art. 300 kodeksu pracy (dalej: k.p.) – znajduje odpowiednie zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy (bo ww. unormowanie k.c. nie jest sprzeczne z zasadami k.p.).
Skoro w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu angażu pracodawca nie zakreślił terminu na skorzystanie z prawa odstąpienia od niej, to zapis ten jest nieważny jako niezgodny z art. 395 k.c. (w zw. z art. 300 k.p.). Tak też uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 10 lutego 2016 r., sygn. akt I PK 56/15.
Wspomniany termin może być określony w dowolny sposób, np. przez podanie konkretnej daty lub zdarzenia. Służy to ograniczeniu czasu trwania stanu niepewności co do istnienia uprawnień i obowiązków umownych stron. Po upływie zakreślonego okresu uprawnienie do skorzystania z owego odstąpienia wygasa.
Odstąpienia od umowy dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Jeśli umowa została zawarta na piśmie, w formie dokumentowej albo elektronicznej, odstąpienie od niej wymaga zachowania takiej samej formy, chyba że ustawa bądź umowa zastrzegają inną. Gdy kontrakt zawiązano w innej szczególnej formie, np. aktu notarialnego, do odstąpienia od niego wystarcza postać pisemna. Oświadczenie jest złożone adresatowi z chwilą, w jakiej dotarło do niego w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jego treścią. Jest to moment, kiedy można zasadnie oczekiwać zapoznania się z treścią oświadczenia przez osobę, do której je skierowano, znajdującej się w określonych okolicznościach i działającej w zwykły sposób. Nie ma zatem znaczenia rzeczywiste zapoznanie się z nim.
Jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło po jej całkowitej albo częściowej realizacji, świadczenia podlegają zwrotowi, a za zrealizowane usługi i za korzystanie z rzeczy odstępujący powinien wypłacić drugiej stronie stosowną kwotę. Roszczenia powstają w chwili odstąpienia od umowy, a stają się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu zobowiązanego do spełnienia świadczenia.
Podstawa prawna
Art. 1011 par. 1, art. 1012 par. 1, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).
Art. 61 par. 1, art. 77 par. 2–3, art. 395 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).