Informacja dla osoby ubezpieczonej o wysokości opłaconych za nią składek sporządzona przez płatnika w formie raportu ZUS RMUA ułatwia poświadczanie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i pozwala na korzystanie ze świadczeń leczniczych bez dodatkowych dokumentów.

Płatnicy składek mają nie tylko obowiązki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ale także wobec osób, za które opłacają składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Muszą oni co miesiąc informować zatrudniane osoby o wysokości opłaconych za nich składek, pomagać w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczeń z ZUS, a niektórzy z nich zobowiązani są również do ustalania prawa oraz wypłaty zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.
Informacja o składkach
Z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika obowiązek dla płatnika składek przekazywania ubezpieczonym informacji zawartych w przesyłanych do ZUS imiennych raportach miesięcznych (ZUS RCA, ZUS RZA i ZUS RSA). Ubezpieczony musi mieć wiedzę o danych w nich zawartych, aby móc je weryfikować. Informacja (raport) przeznaczona dla ubezpieczonego od płatnika musi mieć formę pisemną. Wyjątek dotyczy jedynie członków służby zagranicznej wykonujących obowiązki służbowe w placówce zagranicznej, którym informacja o składkach przekazywana jest w formie elektronicznej, ale po uprzednim uzyskaniu od nich zgody.
Trzeba zaznaczyć, że płatnicy składek nie są zobowiązani do wykorzystania formularza ZUS RMUA. Jest to jedynie formularz pomocniczy opracowany dla ułatwienia wypełnienia omawianego obowiązku. Pracodawcy mogą opracować inny wzór informacji, ale taki, który spełni wymogi określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli będzie zawierał ściśle określone w niej dane.
Treść raportu dla ubezpieczonego
Informacja przekazywana ubezpieczonemu musi zawierać dane identyfikacyjne płatnika składek i ubezpieczonego. Dla ubezpieczonego najważniejsze jest zestawienie należnych składek na ubezpieczenia społeczne w podziale na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, oraz ubezpieczenie zdrowotne. Płatnik powinien uwzględnić w raporcie informacje o zasiłkach finansowanych z budżetu państwa, rodzajach i okresach przerw w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zasiłkach oraz wynagrodzeniach z tytułu niezdolności do pracy wypłaconych na podstawie kodeksu pracy. Jeśli ubezpieczony nie pobierał żadnych świadczeń i płatnik składek nie wykazywał zasiłków lub przerw w opłacaniu składek w raporcie ZUS RSA, to w raporcie dla ubezpieczonego bloki takie nie muszą wystąpić.
Płatnik musi podać w informacji przekazywanej ubezpieczonemu symbol wojewódzkiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia, do którego przekazywana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne. Raport dla ubezpieczonego musi zawierać datę jego sporządzenia oraz podpis płatnika składek lub osoby przez niego upoważnionej.
GDY W RAPORCIE OD PŁATNIKA DLA OSOBY UBEZPIECZONEJ JEST BŁĄD
Tryb postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w raporcie (informacji) przekazywanej ubezpieczonemu jest następujący:
  •  ubezpieczony składa wniosek o sprostowanie informacji na piśmie lub do protokołu do płatnika składek w terminie trzech miesięcy od jej otrzymania,
  •  o złożeniu wniosku o sprostowanie informacji ubezpieczony informuje również ZUS,
  •  w razie nieuwzględnienia przez płatnika składek reklamacji w terminie jednego miesiąca od daty jej wpływu, ZUS na wniosek ubezpieczonego, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.
Wypłata zasiłków
Pracodawca musi wypłacać z ubezpieczenia chorobowego zatrudnionym przez siebie osobom zasiłki (jeśli oczywiście spełniają warunki do ich uzyskania), gdy zgłasza do niego powyżej 20 ubezpieczonych. Trzeba jednak pamiętać, że za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (np. po rozwiązaniu umowy o pracę) zasiłki zawsze wypłaca ZUS.
Liczbę ubezpieczonych decydującą o obowiązku wypłacania zasiłków ustala się na rok kalendarzowy, według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Natomiast w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego - według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia.
ZUS opracował szczegółowe wyjaśnienia, z których wynika, że w liczbie ubezpieczonych należy uwzględniać: pracowników (w tym również uczniów), podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby wykonujące pracę nakładczą, podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące.
Nie należy natomiast uwzględniać: osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych, duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.
Przedstawione wyżej zasady stosuje się odpowiednio przy wypłacie zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego.
Pomoc w uzyskaniu emerytury i renty
Płatnicy składek - pracodawcy zobowiązani są współdziałać z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczeń z ZUS. Muszą oni m.in. wypełniać dokumenty poświadczające zatrudnienie i wynagrodzenie, okresy składkowe i nieskładkowe, zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
W stosunku do ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. i niektórych ubezpieczonych, urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy będą korzystali z tzw. starej emerytury pracodawcy mają obowiązek (jeśli pracownik wyrazi na to zgodę) do przygotowania wniosku o emeryturę i złożenia go w ZUS. Wniosek powinien być przygotowany nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia na emeryturę. Najlepiej skorzystać z opracowanego formularza ZUS Rp - 1 - Wniosek o emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Pracodawca musi również: przygotować wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy i przedłożyć go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych (za zgodą pracownika), poinformować bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałą po nim rodzinę o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotować wniosek o rentę i przedłożyć w ZUS.
Wymienione wyżej obowiązki dotyczą również innych płatników składek niż pracodawcy z wyjątkiem:
  •  osób fizycznych zatrudniających pracowników, niewypłacających świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (tj. zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych),
  •  zleceniodawców,
  •  płatników składek zobowiązanych do opłacania składek za siebie i osoby współpracujące.
PRZYKŁAD: WYPŁATA ZASIŁKU
Pracodawca wypowiedział Tomaszowi K. umowę o pracę. W okresie wypowiedzenia Tomasz zachorował. Jego niezdolność do pracy trwała jeszcze przez dwa miesiące po rozwiązaniu umowy. Z uwagi, że pracodawca Tomasza K. zatrudniał 40 pracowników, którzy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, musiał do rozwiązania umowy wypłacać Tomaszowi K. zasiłek chorobowy. Za okres po rozwiązaniu umowy - po ustaniu tytułu ubezpieczenia, wypłatę zasiłku przejął oddział ZUS, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania Tomasza K.
PRZECHOWYWANIE RAPORTÓW I DEKLARACJI
Płatnik składek zobowiązany jest przechowywać kopie deklaracji rozliczeniowych i imiennych raportów miesięcznych oraz dokumentów korygujących te dokumenty przez okres dziesięciu lat od dnia ich przekazania do ZUS, w formie dokumentu pisemnego lub elektronicznego.
Monika Bugaj-Wojciechowska
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 41 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn.zm.).
■ Art. 61 - 65 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
■ Art. 10 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn.zm.).
■ Art.125-125a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz.353 z późn.zm.).