Na podstawie wyroku sądowego pracodawca potrącał pracownikowi z pensji alimenty w wysokości 600 zł. Następnie z pracownikiem rozwiązano stosunek pracy z powodu zwolnień grupowych, wypłacając 16 listopada 2007 r. z tego tytułu odprawę w wysokości 4560,80 zł. Pracodawca postanowił potrącić z niej należności alimentacyjne tak jak z dotychczasowego wynagrodzenia. Czy takie postępowanie jest zgodne z prawem?

Pracodawca postąpił prawidłowo. Odprawa z tytułu zwolnień grupowych jest w zakresie potrąceń traktowana na równi z wynagrodzeniem za pracę. Na podstawie art. 87 par. 1 k.p. z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy - podlegają potrąceniu jedynie sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i na pokrycie innych należności. Ponadto potrąceniu podlegają również zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi i kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Potrąceń dokonuje się w podanej wyżej kolejności i mogą być one dokonywane w następujących granicach - w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości 1/2 wynagrodzenia. Potrącenia nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z alimentami - 3/5 wynagrodzenia. Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki. Przez wynagrodzenie rozumie się w tym wypadku wszystkie przypadające pracownikowi z tytułu wykonanej pracy stałe i ruchome składniki za dany okres (miesięczny lub inny). Do wynagrodzenia wlicza się również wypłaty za prace wykonane dodatkowo, różnego rodzaju nagrody oraz wszelkie inne dochody, jakie pracownik uzyskuje w związku z pozostawaniem w stosunku pracy. Podobnie zgodnie z art. 834 k.p.c. wlicza się także świadczenia w naturze po przeliczeniu ich na wartość pieniężną.
Warto wskazać, że potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracodawca dokonuje również bez postępowania egzekucyjnego, z wyjątkiem przypadków, gdy mają być one potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych, a także gdy wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.
Pracodawca dokonuje potrąceń na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego. Zazwyczaj będzie to wyrok sądu rodzinnego zaopatrzony w klauzulę wykonalności (jest to po prostu pieczęć na odpisie wyroku). Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 1996 r. (I PKN 3/96, OSNAPiUS z 1997 r. nr 11, poz. 193) stwierdził, że odprawa z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy korzysta z takiej samej ochrony przed potrąceniami jak wynagrodzenie za pracę (art. 87 k.p.). (...) Dopuszczalność stosowania art. 87 par. 1 k.p. w drodze analogii do omawianej odprawy uzasadniona jest podobieństwem funkcji i charakteru obu świadczeń. Odprawa z tytułu zwolnień grupowych jest więc w zakresie potrąceń alimentów traktowana na równi z wynagrodzeniem za pracę.
Adam Malinowski
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).