Kandydat na pracownika jest zatrudniony u innego pracodawcy. Czy można zawrzeć z takim kandydatem przedwstępną umowę o pracę, w której strony zobowiążą się do zawarcia umowy o pracę po zakończeniu umowy z obecnym pracodawcą? Jeśli tak, jakie są skutki niewykonania zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej?
Kwestia możliwości zawarcia przedwstępnej umowy o pracę nie została uregulowana w kodeksie pracy. Nie oznacza to jednak, że taka umowa jest niedopuszczalna w stosunkach pracy. Za możliwością zawarcia przedwstępnej o pracę wypowiedział się Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach, wskazując, że instytucja umowy przedwstępnej nie pozostaje w sprzeczności z zasadami prawa pracy i w związku z tym - na podstawie art. 300 k.p. można do niej odpowiednio stosować przepisy kodeksu cywilnego, tj. art. 389 i 390.
Zgodnie z wymogami art. 389 par. 1 k.c. umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Przedwstępna umowa o pracę powinna w szczególności określać rodzaj pracy, termin jej rozpoczęcia i wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy.
Wobec strony, która nie wykonała zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej, druga strona może występować z dwoma roszczeniami - może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej (art. 390 par. 1 k.c.) lub może domagać się zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 par. 2 k.p.). W stosunkach pracy art. 390 par. 2 k.c. stosuje się jednak odpowiednio - charakter dochodzonego roszczenia z tytułu niezawarcia umowy przyrzeczonej zależy od uprawnionej strony. Niedoszłemu pracodawcy przysługuje jedynie prawo do dochodzenia naprawienia szkody. Żądaniu pracodawcy zawarcia umowy przyrzeczonej sprzeciwiają się bowiem zasady prawa pracy, a zwłaszcza zasada swobody nawiązywania stosunku pracy wyrażona w art. 11 k.p. Kandydat może natomiast wystąpić o naprawienie szkody lub o nawiązanie stosunku pracy. Roszczenia te mają charakter alternatywny. Wybór należy do uprawnionego.
W przypadku kandydata szkodę będą z reguły stanowić zarobki utracone wskutek pozostawania bez pracy. Wysokość odszkodowania uzależniona jest od okoliczności konkretnego wypadku. Jak wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 22 kwietnia 1977 r. (I PZP 5/77), odszkodowanie w przypadku odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej na czas nieokreślony z reguły nie powinno przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku objętym umową przedwstępną. Dochodzenie tego odszkodowania nie jest uzależnione od żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.