Sprawy dotyczące odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z funduszu chorobowego muszą być rozpatrywane przez sąd okręgowy. A to dlatego, że należą do kategorii spraw z ubezpieczeń społecznych. Tak uznał Sąd Najwyższy.



Powodem zajęcia się tematem było pytanie prawne dotyczące właściwości sądu rozpatrującego sprawę ubezpieczonej, która wystąpiła do ZUS o anulowanie jej długu związanego z nienależnie pobranym chorobowym. Wcześniej organ rentowy na podstawie prawomocnego wyroku pozbawił kobietę prawa do zasiłku chorobowego za lata 2002–2005. Na tej podstawie zainteresowana została zobowiązana do zwrotu otrzymanych świadczeń. Kobieta miała zwrócić 43,5 tys. zł. Przy czym kwota nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego wyniosła 19,8 tys. zł, a odsetki aż 23,6 tys. zł.
Kobieta pobiera teraz niską rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, więc nie ma z czego spłacić tak dużego długu wobec ZUS. I właśnie z tego powodu wystąpiła do organu rentowego o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Ten jednak odmówił. Zainteresowana wniosła odwołanie, które trafiło do sądu rejonowego. Ten zaś uznał, że nie ma żadnych powodów do anulowania długu.
Kobieta złożyła apelację. A sąd okręgowy powziął wątpliwości, czy faktycznie pierwszą instancją w tej sprawie powinien być sąd rejonowy. I postanowił skierować pytanie prawne do Sądu Najwyższego. Ten podjął uchwałę, w której stwierdził, że to sąd okręgowy ma obowiązek rozpatrywać wszystkie sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku roszczeń dotyczących spraw o zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński oraz pogrzebowy, które na podstawie art. 4778 par. 2 pkt 1 k.p.c. należą do właściwości sądów rejonowych. Sędziowie zwrócili uwagę, że ten artykuł jest przepisem szczególnym i nie można w stosunku do niego stosować wykładni rozszerzającej. A to oznacza, że sądy rejonowe rozpatrują sprawy o zasiłek chorobowy dotyczące prawa do uzyskania tego świadczenia, okresu jego wypłaty lub wysokości takiej formy wsparcia.
Zgoła inaczej wygląda sytuacja w przypadku postępowania dotyczącego odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. W takich sprawach nie bada się bowiem uprawnień do zasiłku chorobowego. A to dlatego, że taka sprawa toczy się już po uprawomocnieniu się wyroku, który wskazał, że ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie i ma obowiązek je zwrócić organowi rentowemu. W takich sprawach bada się już, czy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności do tego, żeby ZUS odstąpił od domagania się zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego. SN podkreślił, że zasada ta wynika z art. 84 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.). Co więcej, sędziowie podkreślili, że nie można utożsamiać spraw o przyznanie zasiłku chorobowego i spraw dotyczących odstąpienia przez ZUS od zwrotu nienależnie pobranego wsparcia. Różnią się bowiem podstawą materialną. A wszystkie sprawy dotyczące nienależnie pobranych świadczeń muszą być rozpatrywane przez sądy okręgowe. Co to w praktyce oznacza?
– Postępowanie będzie trzeba powtórzyć. A jego koszty będą musieli pokryć podatnicy – tłumaczy Andrzej Radzisław, radca prawny z Kancelarii Prawnej LexConsulting.pl. – W tym przypadku nie ma najmniejszej wątpliwości, że błąd leży po stronie ZUS, który źle zakwalifikował sprawę. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami osoba niezadowolona z decyzji organu rentowego odwołuje się od niej za pośrednictwem oddziału, który wydał decyzję. Tak więc to pracownik przyjmujący takie odwołanie powinien sprawdzić, czy zostało ono skierowane do właściwego sądu. Ale winę ponosi także sąd rejonowy, który przyjął dokumenty od ZUS, nie sprawdzając, czy jest władny rozpoznać sprawę. Mógł bowiem sam skierować ją do sądu okręgowego – dodaje.
Jednocześnie zwraca uwagę, że takie pomyłki wynikają z tego, że przepisy ubezpieczeniowe są niejasne.
ORZECZNICTWO
Wyrok SN z 29 czerwca 2017 r., sygn. akt III UZP 5/17. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia