● Dlaczego ZUS musi zawiadomić płatnika o brakach w raportach
Dostałem ostatnio jako płatnik decyzję z ZUS o wymierzeniu opłaty dodatkowej z powodu nieterminowego przekazania składki do OFE przez ZUS z przyczyn leżących po stronie płatnika. Miało to być spowodowane przekazaniem raportów rozliczeniowych po ustawowym terminie. Zastanawiam się, czy nie powinienem otrzymać zawiadomienia z ZUS o stwierdzonych brakach w dokumentach, co uniemożliwiało przekazanie składek do OFE.
W zasadzie tak. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) przekazanie składki do otwartego funduszu emerytalnego przez ZUS następuje niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 15 dni roboczych, licząc od otrzymania składki opłaconej przy użyciu dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych i deklaracji. Jeśli ZUS nie przekazał składki do OFE w terminie z powodu nieprzekazania lub przekazania błędnych dokumentów ubezpieczeniowych (zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, zgłoszenia płatnika składek, imiennego raportu miesięcznego, deklaracji rozliczeniowej, dokumentu płatniczego lub zlecenia płatniczego), zakład wymierza płatnikowi składek lub instytucji obsługującej wpłaty składek, w formie decyzji, dodatkową opłatę.
Tak naprawdę najczęstszą przyczyną opóźnień w przekazywaniu składek są właśnie nieprawidłowo wypełnione dokumenty rozliczeniowe. W myśl przepisów ustawy systemowej ZUS przesyła płatnikowi lub instytucji obsługującej wpłaty składek zawiadomienie o nieprzekazaniu lub przekazaniu błędnych dokumentów nie później niż w ciągu 30 dni, licząc od następnego dnia po upływie terminu na przekazanie części składki do OFE. Jak przyjął Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 14 października 2015 r., sygn. akt III AUa 539/15, bezwzględnym warunkiem do wymierzenia płatnikowi składek dodatkowej spornej opłaty jest wywiązywanie się przez organ rentowy z obowiązku zawiadomienia płatnika o nieprzekazaniu lub przekazaniu błędnego dokumentu. Niezawiadomienie przez organ rentowy płatnika nie daje możliwości wymierzenia opłaty dodatkowej.
Dodatkowa opłata ma charakter dyscyplinujący i sankcyjny. Ma ona również wyrównać straty ubezpieczonego, które poniósł w związku z tym, że nieterminowo przekazane składki nie mogły być inwestowane przez OFE. Co ważne, wymierzanie opłaty dodatkowej nie przedawnia się. Stąd możliwe jest np. wydanie w 2017 r. decyzji o opłacie dodatkowej za okres wcześniejszy, np. za styczeń 2007 r. Jeśli jednak, jak twierdzi płatnik, zakład nie poinformował go o dostrzeżonych brakach w dokumentach, a on sam tych nieprawidłowości nie wykrył, wydaje się, że w razie odwołania od decyzji sąd stwierdzi brak podstaw do wymierzenia opłaty dodatkowej.
Podstawa prawna
Art. 47 ust. 9, 10c–10e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Rozpoczęłam prowadzenie firmy i zgłosiłam się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z najniższą podstawą wymiaru (30 proc. minimalnego wynagrodzenia). Od 1 lutego 2017 r. zgłosiłam się do ubezpieczeń z maksymalną podstawą w wysokości 10 657,50 zł. Niestety deklarację rozliczeniową za luty i marzec złożyłam do ZUS dopiero 17 kwietnia 2017 r., bo miałam problemy z przekazaniem deklaracji drogą elektroniczną (błąd w programie). Składki zostały opłacone w terminie. ZUS obniżył mi jednak podstawę wymiaru składek do minimalnej wysokości zgodnej z ustawą. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że deklaracje zostały złożone po obowiązujących terminach. Czy mam szansę na skuteczne odwołanie?
Wydaje się, że tak. W myśl przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe dla przedsiębiorców stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UZP 1/10, stwierdził, że organ rentowy nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeśli mieści się ona w granicach określonych ustawą systemową. Obowiązkiem płatnika jest m.in. przesyłanie w terminie deklaracji rozliczeniowych, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacanie składki za dany miesiąc nie później niż do 10. dnia następnego miesiąca (w przypadku osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie). Ustawa systemowa stanowi ponadto, że jeśli płatnik nie złoży w terminie deklaracji rozliczeniowej, nie będąc z tego obowiązku zwolniony, ZUS z urzędu ustala wymiar składek w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika. W sytuacji gdy po wymierzeniu składek z urzędu płatnik składek złoży deklarację rozliczeniową, ZUS koryguje składki do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji, z uwzględnieniem wskazanych w niej zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych. W orzecznictwie przyjmuje się, że obligatoryjne wymierzenie przez ZUS składek w wysokości przyjętej w deklaracji rozliczeniowej ostatnio złożonej przez płatnika stanowi swoistą sankcję, której stosowanie ma na celu zdyscyplinowanie płatników i nakłonienie ich do terminowego rozliczania składek za ubezpieczonych (np. wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2015 r., sygn. akt I UK 535/14). Ustawodawca przewidział wyłącznie sankcje dyscyplinujące dla płatników zobowiązanych do składania deklaracji rozliczeniowych, nie wyłączając jednocześnie uprawnienia korygowania wymiaru składek przez osoby, które w terminie opłaciły składki od nowo zadeklarowanej podstawy wymiaru, jeśli wcześniej opłacały składki ustalone od minimalnej podstawy wymiaru, a deklaracje rozliczeniowe złożyły po terminie. Sytuacja, w której płatnik uiścił składki w wyższej wysokości w terminie, zaś po terminie złożył deklarację wskazującą wyższą podstawę wymiaru, od której składki te uiścił, nie uzasadnia stosowania przez organ rentowy nieznajdującej oparcia w przepisach prawa sankcji w postaci przyjęcia minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (tak np. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt III AUA 1636/13 i w wyroku z 8 czerwca 2016 r., sygn. akt III AUa 314/16). Zatem przekroczenie terminu na złożenie deklaracji, które wynikło z niezawinionych przez płatnika błędów w systemie, przy jednoczesnym opłaceniu składki w terminie od nowo zadeklarowanej podstawy wymiaru, nie upoważnia ZUS do obniżenia tej podstawy.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 8, art. 19 ust. 10, art. 20 ust. 1–3, art. 47 ust. 1 pkt 1, art. 48 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Ubiegam się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ale ZUS mi jej odmówił. Zamierzam się odwołać. Jednocześnie chcę wnieść do sądu o zabezpieczenie roszczenia, aby zmusić ZUS do przekazywania mi miesięcznie zaliczki na poczet renty, jeszcze przed wyrokiem sądu. Nie mam żadnych źródeł utrzymania. Czy jest szansa na takie zabezpieczenie?
Z art. 730 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) wynika, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia, przy czym sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Istotą tego postępowania jest udzielenie ochrony wierzycielowi, ale tylko tymczasowej, umożliwiającej mu skuteczne zaspokojenie zgodnie z orzeczeniem sądowym, które dopiero zostanie wydane w przyszłości. Niezbędne jest przy tym uprawdopodobnienie roszczenia i wykazanie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Rozpatrując opisywaną sytuację, trzeba rozważyć, czy istnieje interes prawny w zabezpieczeniu roszczenia. Można posłużyć się przy tym stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie wyrażonym w postanowieniu z 10 lutego 2015 r., sygn. akt I ACz 155/15. Sąd stwierdził, że z art. 7301 par. 2 k.p.c. wynika, iż interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia przejawia się jako potrzeba wydania nakazów lub zakazów zmierzających do usunięcia zagrożenia albo poważnego utrudnienia osiągnięcia celu postępowania w sprawie. Interes prawny jako przesłanka zabezpieczenia istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu należytej ochrony prawnej, zanim uzyska ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia.
Zgodnie z ogólną zasadą zabezpieczenie może być udzielone w każdej sprawie cywilnej. Jednak sprawa starającego się o rentę z tytułu niezdolności do pracy jest specyficzna, dotyczy bowiem sfery ubezpieczeń społecznych. W podobnej sprawie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z 10 lipca 2013 r., sygn. akt III AUz 207/13. Uznał w nim, że z uwagi na charakter pozwanego (organ rentowy) nie istnieje interes prawny w rozumieniu 730 k.p.c. Dodatkowo podkreślił, że trudno przyjąć, aby wykonanie orzeczenia nakazującego ZUS wypłatę świadczeń mogło napotkać jakieś problemy.
W praktyce nie ma więc szans, aby sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie roszczenia przeciwko ZUS z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna
Art. 730 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).
ZUS stwierdził moją współodpowiedzialność za długi składkowe mojego męża za lata, kiedy prowadził działalność gospodarczą (2013 i 2014 r.). 10 marca 2015 r. zawarliśmy umowę majątkową, w której zawarto m.in. postanowienie, że nie odpowiadamy za swoje długi. ZUS został też o tym zawiadomiony. Tak naprawdę to prowadzimy oddzielne gospodarstwa domowe od co najmniej 2010 r. Czy jeśli złożę odwołanie, to sąd weźmie to pod uwagę?
Z przepisów ordynacji podatkowej, której przepisy są stosowane także do długów składkowych, wynika, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
1) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;
2) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;
3) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;
4) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Członek rodziny podatnika (zstępny, wstępny, rodzeństwo, małżonkowie zstępnych, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz pozostająca z podatnikiem w faktycznym pożyciu) odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Przepis ten stosuje się do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji.
W opisywanej sytuacji 10 marca 2015 r. zawarto umowę majątkową małżeńską i na tej podstawie małżonkowie uznawali, że nie ponoszą odpowiedzialności za długi pochodzące z okresu poprzedzającego jej zawarcie. Taka umowa nie może jednak rozciągać swych skutków na należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, które stały się wymagalne przed datą jej zawarcia.
To, że małżonkowie nie prowadzili wcześniej przez ponad sześć lat wspólnego gospodarstwa domowego, nie ma prawnego znaczenia dla zwolnienia od długów składkowych przez współmałżonka.
Podstawa prawna
Art. 29 par. 2 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 201).
Art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).