W przypadku gdy decyzja kierownika ZOZ jest sprzeczna z prawem, podmiot, który utworzył zakład i sprawuje nad nim nadzór, wstrzymuje jej wykonanie oraz nakazuje, by ją zmienić lub cofnąć.
Kompetencje kierownika zakładu opieki zdrowotnej zależą przede wszystkim od formy prawnej, w jakiej funkcjonuje zarządzany przez niego zakład. Niewątpliwie najszersze i jednoznaczne kompetencje posiadają kierownicy samodzielnych publicznych ZOZ. Natomiast zdecydowanie nieostry pozostaje zakres uprawnień kierowników zakładów niepublicznych.

Wniosek o wpis do rejestru

Pomimo tej różnorodności, pewien zakres zadań kierowników jest wspólny - niezależnie od formy prawnej placówki. Przede wszystkim dotyczy to sfery administracyjno-prawnej związanej z rejestrem zakładów opieki zdrowotnej. Kierownik bowiem jest uprawniony do składania wniosków o wpis ZOZ do rejestru oraz o wpis zmian w tym rejestrze - par. 10 i 11 rozporządzenia ministra zdrowia z 16 lipca 2004 r. w sprawie rejestru zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 169, poz. 1781 z późn. zm.). Do tej sfery należy zaliczyć również jego uprawnienie do występowania do wojewody o zgodę na czasowe zaprzestanie działalności szpitala - całkowicie lub niektórych jednostek albo komórek organizacyjnych (art. 65a).
Ze sfery organizacyjnej szczególnie ważnym jest uprawnienie kierownika zakładu opieki zdrowotnej do ustalania regulaminu porządkowego (art. 18a ust. 3), który jest najważniejszym po statucie aktem wewnętrznym w ZOZ.
Należy także pamiętać o jego kompetencjach w relacjach z pacjentami. Kierownik ma bowiem obowiązek zapewnienia dostępności informacji o prawach pacjenta (art. 19 ust. 6).

Ograniczanie wizyt u chorych

W pewnych sytuacjach kierownik ZOZ może np. ograniczyć prawo pacjenta do kontaktu osobistego z osobami z zewnątrz, w tym do sprawowania dodatkowej opieki w przypadku zagrożenia epidemicznego lub ze względu na warunki przebywania innych osób chorych w szpitalu (art. 19 ust. 5). Może również odmówić wypisania pacjenta ze szpitala do czasu wydania w tej sprawie orzeczenia przez właściwy sąd opiekuńczy, jeżeli przedstawiciel ustawowy żąda wypisania ze szpitala osoby, której stan zdrowia wymaga leczenia (art. 22 ust. 2). Ustala ponadto wysokość opłaty za świadczenia zdrowotne, gdy są udzielane odpłatne. W innych kwestiach dotyczących pacjentów kierownik zarządza dokonanie lub zaniechanie sekcji zwłok (art. 24 i 25).
Przepisy prawa wyczerpująco normują kompetencje kierowników publicznych ZOZ. Zgodnie z art. 44 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2007 r. nr 14, poz. 89 z późn. zm.) kierownik publicznego ZOZ:
• kieruje zakładem,
• reprezentuje go na zewnątrz,
• jest przełożonym pracowników zakładu.
Pomimo że przepis ten stanowi generalnie o kierownikach publicznych zakładów opieki zdrowotnej, przyznając im co do zasady takie same kompetencje, to w rzeczywistości są one nieco odmienne w przypadku publicznych zakładów opieki zdrowotnej prowadzonych w formie zakładu budżetowego albo jednostki budżetowej oraz funkcjonujących jako podmioty samodzielne. Te ostatnie, i tylko one, posiadają osobowość prawną. Ich kierownik reprezentuje więc samodzielny podmiot praw i obowiązków.

Mniejsza samodzielność

Natomiast w przypadku zakładów budżetowych albo jednostek budżetowych w obrocie cywilnoprawnym będzie reprezentował je tylko w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Ta samodzielność kierowników publicznych ZOZ jest jednak poważnie ograniczana. Dotyczy to m.in.:
• zatrudniania niektórych pracowników, w przypadku których niezbędny jest konkurs (art. 44a),
• dokonywania zakupu lub przyjmowania darowizny wyrobów medycznych - zasady dotyczące tej kwestii określa podmiot tworzący (art. 42),
• gospodarowania mieniem - zbycie aktywów trwałych SP ZOZ, oddania go w dzierżawę, najem, użytkowanie oraz użyczenie może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez podmiot, który utworzył zakład (art. 53), zmiany struktury organizacyjnej ZOZ - nie może tego zrobić, chyba że upoważnia go do tego statut.
Warto również pamiętać, że podmiot sprawujący nadzór (podmiot tworzący) w razie stwierdzenia, że decyzja kierownika ZOZ jest sprzeczna z prawem, wstrzymuje jej wykonanie oraz zobowiązuje kierownika do jej zmiany lub cofnięcia (67 ust. 4).
W tym kontekście należy zauważyć, iż kompetencje kierownika ZOZ powinien określać statut. Dotyczy to głównie kierowników NZOZ, których kompetencje nie są precyzyjnie określone w ww. ustawie - szczególną uwagę należałoby poświęcić kwestii reprezentowania ZOZ jako pracodawcy.