Czy zakładowe regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy mogą być traktowane tak samo, jak przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia w rozumieniu art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Czy – jeśli tak jest – ich nieprzestrzeganie może prowadzić do pozbawienia pracownika poszkodowanego w wypadku przy pracy świadczeń odszkodowawczych?
Na tak postawione pytania odpowiedź jest twierdząca. Wewnętrzne regulacje prawne (regulamin pracy, zarządzenia pracodawcy dotyczące bhp, instrukcje bhp) mogą być traktowane na równi z przepisami bhp dotyczącymi ochrony życia i zdrowia. Co więc za tym idzie, niestosowanie się do nich może spowodować pozbawienie świadczeń odszkodowawczych pracownika, który uległ wypadku przy pracy.
Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu wtedy, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy lub zrównanego z wypadkiem przy pracy było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Z przytoczonej powyżej regulacji nie wynika, o jakie konkretnie przepisy chodzi. Bez wątpienia jednak z tych, które powszechnie obowiązują, zastosowanie znajdą w tym przypadku przepisy zawarte w dziale X kodeksu pracy (dalej: k.p.). Jednak nie tylko, do takich regulacji można bowiem zaliczyć również przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej albo ruchu drogowego.
Z uwagi na to, że regulacje z zakresu bhp mogą być zawarte nie tylko w przepisach powszechnie obowiązujących, czyli w ustawach albo rozporządzeniach, lecz także w przepisach wewnątrzzakładowych (regulaminach pracy, zarządzeniach pracodawcy) oraz instrukcjach bhp, o których mowa w art. 2374 k.p., uważam, iż naruszenie zawartych w nich postanowień, i w konsekwencji spowodowanie wypadku przy pracy, może być skutecznym argumentem przemawiającym za pozbawieniem poszkodowanego świadczeń powypadkowych.
O ile jednak – w myśl zasady „ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – złamanie przepisów powszechnie obowiązujących może być trudne do obrony przez przeszkolonego z zakresu bhp pracownika, o tyle w przypadku naruszenia przez niego przepisów wewnątrzzakładowych, to pracodawca powinien wykazać, że podwładny został z nimi zapoznany. W tym celu zgodnie z art. 2374 par. 3 k.p. powinien uzyskać od pracownika pisemne potwierdzenie zapoznania się z przepisami oraz zasadami bhp.
Podstawa prawna
Art. 21 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.).
Dział X ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).