● Za ile niań budżet państwa zapłaci składki do ZUS
● Mam troje małych dzieci, a prowadzenie firmy pochłania coraz więcej mojego czasu. Mam więc zamiar zatrudnić aż dwie nianie, bo żadna z kandydatek nie chciała zajmować się samodzielnie trojgiem maluchów. Słyszałam, że ZUS może zapłacić składki za nianię, ale co w przypadku gdy chcę zatrudnić dwie osoby? Czy w związku z tym muszę podpisać z nimi umowy jako przedsiębiorca?
Zgodnie z ustawą o opiece na dziećmi w wieku do lat 3 (dalej: ustawa o opiece) nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (umowa uaktywniająca). Zatrudnienie niani opiera się na specyficznej podstawie prawnej podlegającej zupełnie innym regułom niż chociażby umowa o pracę z kodeksu pracy. Nie ma potrzeby zawierania tych umów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niani nie będą przysługiwać żadne typowe uprawnienia związane ze stosunkiem pracy, czyli prawo do urlopu wypoczynkowego, do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych czy minimalnego dobowego odpoczynku.
Strony mogą dowolnie ustalić wysokość wynagrodzenia. Jego wysokość może mieć jednak wpływ na obowiązki składkowe wobec ZUS, ponieważ zgodnie z art. 51 ust. 1 ustawy o opiece składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne za nianię opłacane są przez:
1) ZUS – od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (obecnie 2000 zł brutto);
2) rodziców (płatnika składek) – od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia.
Taki mechanizm potwierdziło również Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 30 października 2013 r. (znak SPS-023-21748/13), wskazując m.in., że rodzice, którzy chcą skorzystać z takiej formy opieki, podpisaną umowę z nianią zgłaszają do ZUS. Wówczas składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne za nianię opłaca ZUS z budżetu państwa. Dodatkowym warunkiem jest to, żeby rodzice (rodzic samotnie wychowujący dziecko) byli zatrudnieni, świadczyli usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych albo prowadzili pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą, a dziecko nie chodziło do żłobka, klubu dziecięcego oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
Ustawa nie mówi jednak nic o tym, że danym rodzicom przysługuje finansowanie składek tylko za jedną nianię. Jeśli więc obie nianie zostaną zgłoszone do ubezpieczeń, to ZUS opłaci składki za obie.
Podstawa prawna
Art. 50 ust. 1 i 2 i art. 51 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece na dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 157).
Chcę otworzyć niepubliczne przedszkole, a potem po około pół roku zamierzam równolegle zajmować się tłumaczeniami językowymi. Wiem, że z tytułu prowadzenia przedszkola będę płacić składki do ZUS na ubezpieczenie społeczne. A jak wygląda sytuacja składek na ubezpieczenie zdrowotne? Czy mam obowiązek opłacania ich z obu tych działalności, czy tylko z jednej z nich?
Jak wynika z art. 82 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna), w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.
Kluczowe jest jednak zdefiniowanie osoby prowadzącej działalność pozarolniczą. Za taką osobę uznaje się także prowadzącego niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół na podstawie przepisów ustawy o systemie oświaty. Znajduje to potwierdzenie m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 3 lutego 2011 r., sygn. akt II UK 271/10, w którym wskazano, że art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób prowadzących działalność pozarolniczą i wymienia te podmioty w art. 8 ust. 6 tej ustawy, ale nie wprowadza definicji pojęcia działalności pozarolniczej. W tym wyroku wskazano również, że pojęcie prowadzenia działalności pozarolniczej jest pojęciem szerszym od działalności gospodarczej określonej w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności. Wśród rodzajów pozarolniczej działalności ustawa zdrowotna wymienia m.in. działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki partnerskiej. Nie została wymieniona działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów ustawy o systemie oświaty, np. w formie niepublicznej placówki (przedszkola). Na marginesie warto dodać, że art. 83a ust. 1 ustawy o systemie oświaty wprost stanowi, że prowadzenie m.in. szkoły lub placówki nie jest działalnością gospodarczą. Warto też odnotować stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego z wyroku z 22 marca 2012 r., sygn. akt II FSK 1811/10, w którym wskazano, że działalność prowadzona w formie szkoły, placówki lub zespołu szkół niepublicznych nie jest działalnością gospodarczą nawet wtedy, gdy spełnia przesłanki uznania jej za taką działalność w świetle art. 2 ustawy o działalności gospodarczej.
Podsumowując, należy więc stwierdzić, że w opisywanej sytuacji obowiązek zapłaty składki zdrowotnej będzie tylko z tytułu działalności w zakresie tłumaczeń. Podobne stanowisko w zbliżonym stanie faktycznym zajął ZUS w piśmie z 25 stycznia 2016 r., znak WPI/200000/43/51/2016. Składki na ubezpieczenia społeczne także będą płacone z jednego (wybranego) rodzaju działalności pozarolniczej.
Podstawa prawna
Art. 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.).
Art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.).
Art. 83a ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943 ze zm.).
Prowadziłem działalność gospodarczą. Zostały mi jeszcze zaległości składkowe w wysokości ok. 11 000 zł. ZUS odmówił mi ich umorzenia, twierdząc, że moja choroba (przewlekła układu krążenia) nie jest do tego podstawą, gdyż uzyskuję pewne niewielkie dochody i reguluję inne zobowiązania. Poza tym dochód rodziny zwiększa pensja żony (ok. 2200 zł). Czy jest podstawa do złożenia skargi do sądu? Czy sąd może umorzyć moje długi?
Zgodnie z art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) należności składkowe mogą być umarzane w całości lub w części przez ZUS tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Zalicza się do nich np.: śmierć dłużnika, który nie pozostawił żadnego majątku, oddalenie przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzenie postępowania upadłościowego z określonych przyczyn, zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, czy ustalenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Trzeba podkreślić, że wojewódzki sąd administracyjny, do którego składa się skargę, nie może długu umorzyć, a co najwyżej nakazać ZUS ponowne rozpatrzenie sprawy. Wykazywanie więc przesłanek do umorzenia zaległości w skardze do WSA jest bezcelowe. Dłużnik może w niej wykazywać jedynie, że ZUS nie zbadał wszystkich okoliczności w sprawie, co może doprowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji. Innymi słowy, WSA nie może zmusić ZUS do umorzenia długu.
Gdyby jednak doszło do ponownego rozpatrzenia sprawy, trzeba zwrócić uwagę, że dłużnik mimo braku całkowitej nieściągalności zaległości może próbować wykazywać, iż ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny. W szczególności dotyczy to przypadku przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 17 lutego 2015 r., sygn. akt I SA/Gd 1351/14, podkreślił, że przesłanki umorzenia muszą być spełnione kumulatywnie, to znaczy, iż przewlekła choroba zobowiązanego lub konieczność sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny pozbawia możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego płacenie należności.
Choroba może być podstawą umorzenia wtedy, gdy pozbawia ona zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu pozwalającego na opłacenie należności. Gdy mimo choroby są dochody, to podstawa umorzenia nie ma zastosowania. Nawet więc gdyby WSA uchylił decyzję, raczej nie należy się spodziewać zmiany stanowiska ZUS.
Podstawa prawna
Art. 28 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. nr 141, poz. 1365).
Prowadzę małą firmę, w której dotychczas nie miałem pracowników. Od maja chcę zatrudnić pierwsze dwie osoby. W jakim terminie muszę zgłosić je do ubezpieczeń w ZUS? Czy w dniu, w którym podpiszemy umowy o pracę, czy też w dniu podjęcia pracy? Co zrobić, jeśli później zajdą jakieś zmiany w danych moich pracowników?
Pracownicy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy, nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy i zgłoszenie do ubezpieczenia. Istotny jest zamiar świadczenia (przyjmowania) pracy oraz jej podjęcie. Gdyby więc umowa została podpisana, ale pracownik nie przystąpiłby do jej wykonywania, to stosunek pracy nie powstałby, a co za tym idzie – nie powstałby w ogóle tytuł ubezpieczeniowy.
Zasada ta jest stosowana przez ZUS w sytuacjach, gdy podejrzewa, że umowa została zawarta tylko dla pozoru, aby otrzymać świadczenia z ubezpieczenia społecznego. W takich przypadkach, z czym zgadzają się sądy, jeśli nie ma dowodów na podjęcie pracy, uznaje się, że dana osoba nie podlegała ubezpieczeniom. Datą powstania pracowniczego tytułu ubezpieczeniowego będzie więc dzień podjęcia pracy, a nie dzień podpisania umowy.
Zgłaszając ubezpieczonego do ZUS, płatnik musi podać wiele jego danych, w tym imię i nazwisko, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty, adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania. Zgłoszenia pracowników do ubezpieczeń społecznych dokonuje się w ciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń.
Płatnik musi także zawiadamiać ZUS o wszelkich zmianach danych ubezpieczonych w stosunku do informacji wykazanych w zgłoszeniach w terminie siedmiu dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie ustanawia odrębnych reguł obliczania tych terminów. Jednak z mocy odesłania zawartego w art. 123 stosuje się w tym przypadku przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. W art. 57 par. 1 i 4 kodeksu wskazano, że jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, to za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.
Podstawa prawna
Art. 13 pkt 1 i art. 36 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Art. 57 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.).