Regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS) obowiązujący w zakładzie pracy czytelnika – pracownika urzędu administracji samorządowej – przewiduje dopłaty do wypoczynku dzieci i młodzieży organizowanego przez uprawnione do tego podmioty w formie kolonii, zimowisk wypoczynkowych lub zdrowotnych, obozów młodzieżowych stałych i wędrownych oraz wyjazdów klimatycznych.
Jak wynika z art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz zasady przeznaczania jego środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym ze związkami zawodowymi lub przedstawicielem załogi. To regulamin ZFŚS powinien zatem określać zasady i warunki korzystania ze świadczeń finansowanych z funduszu i pracodawca, mając obowiązek stosowania się do jego treści, nie może wprowadzać dodatkowych pozaregulaminowych warunków.
Obowiązujący w firmie czytelnika regulamin ZFŚS przewiduje dopłaty do wypoczynku dzieci i młodzieży organizowanego przez uprawnione do tego podmioty w formie kolonii, obozów itp. Istotne znaczenie ma zatem formalne umocowanie danego podmiotu do wykonywania czynności związanych z wypoczynkiem, a nie kwestia, czy wypoczynek został zorganizowany zgodnie z wszelkimi wymogami nałożonymi na organizatorów (w tym proceduralnymi).
Organizator wypoczynku
Krąg podmiotów uprawnionych do organizowania wypoczynku został określony w art. 92c ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Należą do niego:
1) szkoły i placówki,
2) przedsiębiorcy wpisani do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, oraz
3) osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, inne niż wymienione w pkt 1 i 2 organizujące wypoczynek:
a) w celu niezarobkowym albo
b) zarobkowym, jeżeli organizowany wypoczynek nie stanowi imprezy turystycznej.
Wśród podmiotów organizujących wypoczynek w celu niezarobkowym wymienia się najczęściej:
– kościoły,
– stowarzyszenia (w tym kluby sportowe),
– organizacje charytatywne,
– fundacje, których działalnością statutową jest m.in. organizowanie wypoczynku zorganizowanego.
Biorąc zatem pod uwagę powyższy przepis, należy uznać, że klub sportowy, który w swoich celach statutowych przewidział organizację obozów sportowych, jest podmiotem uprawnionym do organizowania wypoczynku dzieci i młodzieży niezależnie od tego, czy dopełnił obowiązku zgłoszenia zamiaru zorganizowania wypoczynku właściwemu kuratorowi oświaty. Niespełnienie wymagań nałożonych na organizatorów nie wpływa bowiem na katalog podmiotów uprawnionych do organizowania wypoczynku (możliwy do ustalenia już na etapie wyboru organizatora wypoczynku), lecz jedynie skutkuje naruszeniem przez organizatora zasad organizacji wypoczynku, za które może ponosić odpowiedzialność.
Weto pracodawcy
Jeżeli zatem odmowa przyznania dofinansowania nastąpiła jedynie ze względu na niezgłoszenie zamiaru zorganizowania wypoczynku przez podmiot, który należy do ustawowego kręgu podmiotów uprawnionych (ewentualnie ze względu na nieudokumentowanie tej okoliczności przez pracownika), to stanowisko pracodawcy należy uznać za nieprawidłowe, gdyż nie znajduje oparcia w obowiązującym u tego pracodawcy regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Regulamin a zwolnienie z podatku
Kwestia opodatkowania świadczeń z funduszu nie ma znaczenia w kontekście oceny prawa do takiego świadczenia. Należy bowiem odróżnić warunki wynikające z regulaminu ZFŚS mające wpływ na przyznanie świadczenia (w tym wypadku dofinansowanie wypoczynku) od warunków, które muszą być spełnione, aby dany przychód korzystał ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym.
Może się zdarzyć tak, że będą zachodziły podstawy do wypłaty świadczenia (dopłaty do wypoczynku) i jednocześnie brak będzie podstaw do zwolnienia osiągniętego z tego tytułu przychodu od opodatkowania. Warunki, na jakich pewne kategorie przychodów są zwolnione od opodatkowania, nie wynikają bowiem z regulaminu ustalonego przez pracodawcę, lecz z przepisów rangi ustawowej. Kryteria ustawowe decydujące o zwolnieniu z opodatkowania mogą okazać się surowsze niż kryteria przyznawania świadczeń ustalone przez pracodawcę w regulaminie ZFSŚ.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 78 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są dopłaty do wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk (...) dzieci i młodzieży do lat 18, z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra – niezależnie od ich wysokości. Oznacza to, że ustawodawca do zastosowania zwolnienia wymaga nie tylko, aby wypoczynek były organizowany przez podmioty do tego uprawnione i przyjął określoną formę, lecz także, by był zorganizowany zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra (obecnie zasady te reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży). W tym kontekście istotne może się okazać zgłoszenie przez organizatora zamiaru zorganizowania wypoczynku do kuratorium oświaty, a pracownik chcący skorzystać ze zwolnienia może zostać zobowiązany do przedstawienia stosownych dowodów potwierdzających, że obóz został zorganizowany na zasadach określonych w rozporządzeniu. Niewykazanie tej okoliczności może skutkować opodatkowaniem otrzymanej dopłaty.
Brak roszczenia
Warto jednak podkreślić, że świadczenia przyznawane z ZFŚS co do zasady nie mają charakteru roszczeniowego. Oznacza to, że pracownik nie może domagać się przed sądem, aby ten zasądził na jego rzecz świadczenie socjalne, chyba że pracodawca w indywidualnej decyzji przyznał pracownikowi świadczenie, ale go nie wypłaca. Brak roszczeniowości nie powinien być jednak wykorzystywany przez pracodawców instrumentalnie – podstawą odmowy wypłaty świadczenia przewidzianego w regulaminie powinno być niespełnienie kryteriów nabycia świadczenia, w tym kryteriów socjalnych lub brak środków funduszu.
!Klub sportowy, który w swoich celach statutowych przewidział organizację obozów sportowych, jest podmiotem uprawnionym do organizowania wypoczynku dzieci i młodzieży niezależnie od tego, czy zgłosił to kuratorowi oświaty.
Podstawa prawna
Art. 8 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800 ze zm.).
Art. 92c ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1934 ze zm.).
Art. 21 ust. 1 pkt 78 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 zm.).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży (Dz.U. poz. 452).